شناسایی و پایش منابع گرد و غبار و ماسه‌های روان استان آذربایجان شرقی

اهداف: گرد و غبار یک معضل آب ‌و هوایی است که می‌تواند باعث خطرات جدی محیطی شده و موجب تاثیرات نامطلوب بر کشاورزی، صنعت، ترافیک و زندگی روزانه مردم شود. در این مطالعه منابع تولید گرد و غبار و ریزگرد در استان آذربایجان شرقی (حاشیه شرقی دریاچه ارومیه) شناسایی و بررسی شد. روش‌شناسی: تحقیق پیش رو از نقطه‌نظر روش در دسته پژوهش‌های کمی و تجزیه‌ و تحلیل داده‌های با استفاده از آمارهای 6 ساله (1401-1396)، شناسایی منابع تولید ریزگرد، اندازه‌گیری و پایش تولید گرد و غبار و رسوبات بادی با استفاده از شاخص rdd، همچنین اندازه‌گیری سرعت آستانه و شدت فرسایش بادی با استفاده از دستگاه تونل باد انجام شد.یافته‌ها: سهم کاربری‌ها در کانون‌های ریزگرد استان به ترتیب 48/8% اراضی کشاورزی، 19% اراضی تالاب خشک‌شده یا دریاچه، 32/2% مراتع تخریب‌یافته و غیره است. از نظر شکل‌شناسی، کانون‌های ریزگرد استان حدود 2/53% دشت دامنه‌ای و 97/47% دشت سیلابی و غیره هستند. کانون تولید ریزگرد حاشیه شرقی دریاچه ارومیه فعال‌ترین کانون در استان است که مشکلات زیادی برای ساکنین محلی و مناطق هم‌جوار ایجاد می‌نماید. این کانون ریزگردها عمدتاً شامل اراضی زراعی دیم، اراضی زراعی رها‌‌شده، اراضی تالاب خشک‌شده یا دریاچه و مراتع تخریب‌یافته است. نتیجه‌گیری: در استان آذربایجان شرقی بعضی از اراضی نظیر اراضی زراعی شخم‌خورده، دیمزارهای رها‌شده، مراتع فقیر، بستر خشک ساحل دریاچه ارومیه ناشی از پس‌روی آب، بستر خشک رودخانه‌ها و آبراهه‌های فصلی و غیره در صورت همراهی عوامل نامساعد اقلیمی و فراهم‌بودن سایر شرایط محیطی به ‌صورت بالقوه می‌توانند به‌عنوان منابع تولید گرد و غبار ریزگرد عمل نمایند ولیکن اراضی فوق‌الذکر در استان آذربایجان شرقی به ‌صورت پراکنده مستقر بوده و در موارد و زمان‌های خاص قادر هستند در ایجاد ریزگرد در حجم قابل ‌ملاحظه عمل نمایند.

identification and monitoring of sand and dust storms sources (sdss) in east azarbaijan province

aims: dust is a weather problem that can cause serious environmental hazards and cause adverse effects on agriculture, industry, traffic and people’s daily life. in this study, sources of dust and fine dust production in east azarbaijan province (eastern edge of lake urmia) were identified and investigated.methodology: progressive research from the point of view of the method in the category of quantitative research and data analysis using, identifying the sources of fine dust production using 6-year statistics (2017-2022), measuring and monitoring the production of dust and wind deposits using the rdd index, as well as measuring the threshold speed and intensity of wind erosion using the wind tunnel device was done.findings: the share of land use in micro-district centers of the province is 48.8% of agricultural lands, 19% of dried wetlands or lakes, 32.2% of degraded pastures, etc. from the point of view of morphology, micro-rounded centers of the province are about 2.53% of hilly plains and 97.47% of flood plains, etc. the micro dust production center on the eastern edge of urmia lake is the most active center in the province, which causes many problems for local residents and neighboring areas. this center of fine dust mainly includes rainfed agricultural lands, abandoned agricultural lands, dried up wetlands or lakes, and degraded pastures.conclusion: in east azarbaijan province, some lands such as plowed agricultural lands, abandoned wet fields, poor pastures, the dry bed of urmia lake shore caused by water receding, the dry bed of rivers and seasonal waterways, etc. in case of adverse climatic factors and availability the presence of other environmental conditions can potentially act as sources of fine dust production, but the above-mentioned lands are scattered in east azerbaijan province and in certain cases and times they are capable of producing fine dust in a considerable amount.