مدل‌یابی شکنندگی شهرهای ایران با روش ساختاری-تفسیری

اهداف: امروزه چالش‌های عصر جدید مانند نابرابری، فقر، خشونت، مهاجرت، بیماری‌های همه‌گیر، کاهش ذخایر انرژی و غیره تبدیل به دغدغه‌های جهانی شده‌اند که شهرها را تحت فشار گذاشته و اگر به درستی مدیریت نشوند، موجب شکنندگی روزافزون شهرها می‌شوند. بر این اساس، هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی و اولویت‌بندی محرک‌های شکنندگی شهرهای ایران بود. روش‌‌شناسی: این پژوهش توصیفی-تحلیلی، بر اساس پارادایم پراگماتیستی ترکیبی در سال‌های 1398 تا 1401 در تهران انجام شد. بدین منظور ابتدا با استفاده از تکنیک پویش محیطی و روش تحلیل ساختاری، عوامل موثر بر شکنندگی شهرهای ایران از طریق مصاحبه با 14 نفر خبره در حوزه شهرسازی شناسایی شد. سپس، این محرک‌ها با استفاده از تکنیک مدل‌سازی ساختاری-تفسیری و استفاده از پرسش‌نامه، سطح‌بندی شدند. در ادامه، پس از مشخص‌شدن سطوح هر یک از عوامل و همچنین با درنظرگرفتن ماتریس دسترسی نهایی، مدل نهایی ساختاری-تفسیری ترسیم شد.یافته‌ها: 20 محرک شکنندگی شهری (رشد سریع شهرنشینی؛ فقر متمرکز؛ فساد مالی گسترده؛ نابرابری اجتماعی و جنسیتی؛ درصد بیکاری؛ بی‌ثباتی سیاسی؛ بیماری‌های همه‌گیر؛ سکونتگاه‌های غیررسمی؛ خشونت شهری؛ امنیت اقتصادی؛ میزان مشارکت مردم؛ کمبود خدمات شهری اساسی؛ قرارگرفتن در معرض بلایای طبیعی؛ میزان امنیت اجتماعی؛ نابرابری درآمد؛ توزیع نامناسب ظرفیت‌های امنیتی توسعه‌ای؛ تحریم‌ها؛ شوک‌های اقتصادی جهانی؛ ناامنی واقعی؛ شوک‌های ناگهانی قیمت) در شهرهای ایران شناسایی و در 11 سطح طبقه‌بندی شدند.نتیجه‌گیری: نابرابری اجتماعی و جنسیتی و پس از آن بی‌ثباتی سیاسی و تحریم‌ها قوی‌ترین محرک‌های شکنندگی شهرهای ایران هستند. 

modeling of the fragility of iran cities using interpretive-structural method

aims: today, the challenges of the new age such as inequality, poverty, violence, migration, pandemic diseases, reduction of energy resources, etc. have turned into global concerns. cities are under pressure from these challenges and if not properly managed, they become increasingly fragile. accordingly, the main goal of the current research is to identify and prioritize urban fragility drivers in iran cities. methodology: this is a descriptive-analytical study carried out between 2019 and 2022 based on the mixed pragmatism paradigm in tehran. for this purpose, considering the drivers of fragility mentioned in the theoretical foundations of the research, the factors affecting the fragility of iran’s cities were identified by interviewing14 experts in the field of urban planning using the environmental survey technique and the structural analysis method. then, these drivers were categorized into levels using the structural-interpretive modeling technique and a questionnaire. after determining the level of each factor and considering the final reachability matrix, the final ism was drawn. findings: based on the results of structural-interpretive modeling, twenty drivers of urban fragility in iran’s cities were classified into eleven levels to determine the priority of each one to be addressed in order to reduce fragility. conclusion: social inequality, gender inequality, political instability and sanctions are the strongest drivers of fragility in iran, respectively.