تعیین موقعیت پنجره‌های بازخوردی بیوژئومورفیک در حاشیه رودخانه طالقان

اهداف: پوشش گیاهان حاشیه ای رودخانه، علاوه بر تلاش برای ایجاد یک زیستگاه پایدار بر ویژگی لندفرم های مرتبط نیز تاثیرگذار هستند و می توانند سبب پایداری لندفرم رودخانه ای شوند. در این مطالعه، وسعت فضایی پنجره های بازخوردی بیوژئومورفیک در رودخانه طالقان در دوره 1400-1370 مورد بررسی قرار گرفت.روش‌شناسی: در این پژوهش میدانی از 4 دوره تصاویر ماهواره ای و عکس های هوایی مربوط به سال های 1370، 1380، 1385 و 1400 استفاده شد. پس از تصحیح هندسی تصاویر، رودخانه بر اساس روش سیستم واحدهای ژئومورفیک رودخانه‌ای بازه بندی شد و موقعیت کلنی های گیاهی با مساحت تقریبا پایدر در هر یک از بازه ها تعیین شد. سپس، ویژگی های این پنجره ها شامل فرآیند اکولوژیک (تراکم و قطر ساقه، ارتفاع پوشش گیاهی و پوشش کف)، مورفومتریک (سطح آسیب) و بیوژئومورفیک (وقوع لندفرم های انباشتی بیوژئومورفیک) طی بازدید میدانی بررسی شد. داده ها با استفاده از آزمون آماری مجذور کای و تهیه مدل مفهومی تجزیه و تحلیل شد.یافته‌ها: 82 پنجره بازخوردی بیوژئومورفیک نسبتاً پایدار در حاشیه رودخانه طالقان تشخیص داده شد که در 7/70% از آنها لندفرم های انباشتی بیوژئومورفیک مشاهده شد. فرصت های مناسب برای توسعه کلنی های گیاهی در بالادست رودخانه، به ‌خصوص در بازه های 1 تا 3 مشاهده شد. به سمت پایین دست رودخانه در بازه های 4 و 5 به دلیل افزایش مداخلات انسانی و به‌خصوص کانالیزه سازی رودخانه، احتمال بسیار کمتری برای توسعه زیستگاه های گیاهی و تاثیر بر ثبات لندفرم رودخانه وجود داشت. ارتباط مستقیمی بین استقرار لندفرم‌های انباشتی بیوژئومورفیک با قطر و ارتفاع ساقه و تراکم پوشش گیاهی وجود داشت.نتیجه‌گیری: در مدیریت رودخانه طالقان، باید به احیای اکوسیستم های حاشیه ای با کاهش سطح مداخلات انسانی و ایجاد زمینه مساعد برای توسعه پنجره های بازخوردی بیوژئومورفیک توجه نمود. استقرار پایدار پنجره بازخوردی بیوژئومورفیک به معنای استقرار پایدار زیستگاه های گیاهی حاوی گیاهان مهندس است که منجر به حفظ و توسعه زیستگاه و نیز ثبات لندفرم می شود. 

determining the biogeomorphic feedback windows located in the riparian area of the taleqan river, iran

aims: riparian vegetation has a considerable effect on making the stable habitats and sustainability of the river planform. this study aimed to investigate the biogeomorphic feedback windows in talegan river during 1991-2021.methodology: the satellite images and aerial photographs in 1991, 2001, 2006, and 2021 was used for digitizing the vegetation area. after the geometrical correction of the images, the sub-reaches of the river were determined based on the gus method, and the relatively stable colonies were digitized in each of the sub-reaches. then, the traits of the bfws were determined by field studies, including ecological process (stem density and diameter, height of vegetation and floor herbaceous), morphometric (degradation level), and biogeomorphic traits (occurrence of biogeomorphic cumulative landforms). data were analyzed using the conceptual model and chi-square test through spss 23 software.findings: eighty-two bfws were identified in the riparian area. the biogeomorphic accumulated landforms were observed in 70.7% of the bfws. the appropriate opportunities for development of vegetation patches were observed in the upstream of the river especially in sub reaches 1 and 3. there were a lower possibility for the vegetation patches development and the stability of the river’s landform in sub reaches 4 and 5. the result of chi-square test showed a direct relationship between the establishment of biogeomorphic accumulation landforms with stem diameter, height, and density of vegetation. conclusion: there is a need to attention to the restoration of riparian ecosystems by reducing the level of human interventions and creating a favorable environment for the development of biogeomorphic feedback windows in taleqan river. the sustainable establishment of bfws means the sustainable establishment of vegetation habitats containing engineering vegetation, which leads to the preservation and development of the habitat as well as the stability of the river landform.