پیش‌بینی تغییرات کاربری/پوشش زمین در حوزه آبخیز گرگان‌رود با استفاده از سنجه‌ها و فرآیندهای تغییر سیمای سرزمین

اهداف: پژوهش حاضر با هدف بررسی و پیش بینی تغییرات سنجه ها و فرآیندهای تغییر سیمای سرزمین در حوزه آبخیز گرگان‌رود در استان گلستان انجام شد. روش شناسی: نقشه های کاربری/پوشش زمین در سال های 1990، 2000، 2010 و 2020 میلادی تهیه شد. سپس پیش بینی تغییرات کاربری/پوشش زمین برای شرایط آینده، تحت دو سناریوی (1) تداوم روند فعلی تغییر برای سال 2040 و (2) تغییرات کاربری/پوشش زمین برای سال2040 بر اساس توان اکولوژیکی سرزمین، با استفاده از مدل ساز تغییر سرزمین انجام پذیرفت. سنجه‌ها و فرآیندهای تغییر سیمای سرزمین در سال های مورد مطالعه و سناریوهای مد نظر با استفاده از نرم افزار fragstats استخراج و تغییرات آن‌ها طی دوره مورد مطالعه (1990 تا 2020) تحلیل شد. یافته ها: طی دوره مورد بررسی، جنگل‌زدایی (279.53‌ کیلومتر مربع)، کاهش اراضی مرتعی (542.98‌کیلومتر مربع)، توسعه کشاورزی (413‌کیلومتر مربع) و توسعه مناطق مسکونی (133.81‌کیلومتر مربع) در آبخیز گرگان‌رود اتفاق افتاده بود. بر اساس نقشه پیش‌بینی‌شده کاربری اراضی برای سال 2040 تحت دو سناریوی مدیریتی، مساحت کاربرهای جنگل، کشاورزی و مرتع در سناریوی اول (بر اساس روند تغییرات فعلی) با تغییر 58.37-، 35.8، 8.28‌کیلومتر مربع به 1364.98، 2396.09 و 3481.18‌کیلومتر مربع خواهد رسید. این در حالی است که در سناریوی دوم (بر اساس توان اکولوژیک) مساحت کاربرهای جنگل، کشاورزی و مرتع با تغییر 4.27، 100.86- و 96.58‌کیلومتر مربع به 1427.54، 2258.55 و 3567.49‌کیلومتر مربع خواهد رسید. نتیجه گیری: افزایش و کاهش تعداد لکه‌ها به‎ترتیب در کاربری‌های انسان‌ساخت و طبیعی بیانگر روند تخریبی سیمای سرزمین طی دوره پژوهش است. فرآیند‌های تنزل در جنگل، تفکیک در مرتع و ایجاد در کشاورزی و مناطق مسکونی طی دوره 30ساله پژوهش در آبخیز گرگان‌رود به وقوع پیوسته است.

prediction of land use/cover changes in the gorganrood watershed using metrics and land change processes

aims: the present study aimed to investigate and predict the changes in metrics and landscape change processes in the gorganrood watershed in golestan province. methodology: first, land cover maps were prepared in 1990, 2000, 2010, and 2020. then predict land cover changes for future conditions, under two scenarios (1) continuation of the current trend of change for 2040 and (2) land cover changes for 2040 based on the ecological potential of the land, using land change modeling. metrics and processes of land change in the studied years and scenarios were extracted using fragstats software and their changes were analyzed during the study period (1990 to 2020). according to the results obtained during the study period, deforestation (279.53km2), reduction of rangeland lands (542.598km2), agricultural development (413 km2), and development of residential areas (133.81km2) have occurred in the gorganrood watershed. findings: according to the predicted land cover for 2040 under two management scenarios, the area of ​​forest, agriculture, and rangeland in the first scenario (based on the current trend of change) with a change of -58.37, 35.8, 8.28 km2 to 1364.98, 2396.09 and 3481.18km2 will be reached. meanwhile, in the second scenario (based on ecological potential), the area of ​​forest, agriculture, and rangeland changed by 4.27, -100.86, and 96.58 km2 to 1427.54, 2258.55 and 3567.49km2 will receive. conclusion: increasing and decreasing the number of patches in human and natural uses, respectively, indicate the destructive trend of the landscape during the research period. forest degradation, rangeland segregation and creation processes in agriculture and residential areas have occurred during the 30-year research period in the gorganrood watershed.