بازتاب‌‌های فضایی پویش شهر‌های بزرگ در فرآیند گذار به کلان‌شهری (مطالعه شهر رشت)

اهداف: شهر همچون موجودی زنده و پویا طی حیات خود، دستخوش تحول و دگرگونی شده و به رشد و توسعه خود در جهات مختلف شکل و ابعاد می‌بخشد. هدف پژوهش حاضر، بررسی بازتاب‌‌های فضایی پویش شهر‌های بزرگ در فرآیند گذار به کلان‌شهری بود.روش‌شناسی: پژوهش توصیفیتحلیلی حاضر در سال 1398 انجام شد. اطلاعات مورد نیاز در رابطه با شهر رشت با استفاده از روش اسنادی و تصاویر ماهوار‌های جمع‌آوری شد. نقشه‌‌های کاربری و پوشش اراضی شهر رشت، در چهار کلاس ایجاد و به روند تغییرات نظام کاربری پرداخته شد و سپس با کاربست متریک‌‌های فضایی در دو سطح کلاس و سیما، پراکنده‌رویی شهر رشت محاسبه شد. از نرم‌افزارهای fragstats 4.2 و envi 5 استفاده شد.یافته‌ها: پژوهش حاضر نشان داد که بازتاب‌‌های فضایی شهر رشت در فرآیند گذار به کلان‌شهری شامل تغییرات نظام کاربری و پوشش زمین (افزایش سطوح کاربری شهری در بازه زمانی 26 ساله (13721398) از 4915‌هکتار به 9960‌هکتار و در مقابل کاهش پوشش کشاورزی، شالیزار و مناطق جنگلی)، پراکنده‌رویی شهری و رشد افقی شهر (افزایش 103درصدی مناطق شهری و آسیب‌پذیری و گسیختگی زمین‌‌های کشاورزی و شالیزارها)، عدم تعادل در سازمان فضایی شبکه و سلسله مراتب شهری، خدماتی‌شدن و گسترش بنیاد‌های اقتصاد خدماتی شهر رشت بود.نتیجه‌گیری: شهر رشت بازتاب‌‌های فضایی متعددی را در فرآیند گذار به کلان‌شهری تجربه کرده و دچار تغییرات اساسی در محدوده فضاییکالبدی خود و ناپایداری منابع پوششی و بی‌ثباتی زمین شده است. لذا کنترل تغییرات و مدیریت رشدکالبدی شهر، برای پایدارسازی رشد شهر بسیار اهمیت دارد.

Spatial reflections of large cities in the process of transition to a metropolis (Case study: Rasht city)

Aims: The city as a living and dynamic creature during its life, has undergone changes and transformations and gives its growth and development in different directions and dimensions. The aim of the present study was to investigate the spatial reflections of the dynamics of large cities in the process of transition to metropolitan areas.Methodology: The present descriptiveanalytical research was conducted in 2019. The required information about the city of Rasht was collected using documentary methods and satellite images. Land use maps and land cover of Rasht city were created in four classes and the process of land use system changes was dealt with, and then the scattering of Rasht city was calculated by using spatial metrics in both class and landscape levels. FRAGSTATS 4.2 and ENVI 5 software were used.Findings: The present study showed that the spatial reflections of Rasht in the process of transition to the metropolitan area include changes in land use system and land cover (increasing urban land use levels over a period of 26 years (19932019) from 4915 hectares to 9960 hectares and in contrast to agricultural cover, rice fields, and areas Forest), urban dispersion and horizontal growth of the city (103% increase in urban areas and vulnerability and rupture of agricultural lands and paddy fields), imbalance in the spatial organization of the network and urban hierarchy, service, and expansion of the foundations of Rasht service economy.Conclusion: The city of Rasht has experienced several spatial reflections in the process of transition to a metropolis and has undergone fundamental changes in its spatialphysical boundaries and the instability of land cover resources and instability. Therefore, controlling changes and managing the physical growth of the city is very important to stabilize the growth of the city.