ارزیابی فضاهای شهری مبتنی بر اصول پدافند غیرعامل؛ مطالعه موردی محدوده میدان انقلاب تهران

اهداف: کاهش آسیب‌پذیری شهر در زمان بحران و مواقع اضطراری بخشی از ماموریت طراحی شهری محسوب می‌شود. از این‌رو، تدابیر پدافند غیرعامل برای کاهش آسیب‌پذیری شهرها در زمان بحران، توسعه ‌یافته است. هدف از این بررسی، شناسایی عوامل موثر بر پدافند غیرعامل در عملکرد فضاهای شهری در محدوده میدان انقلاب تهران بود.روش‌شناسی: این تحقیق بر مبنای روش طراحی مبتنی بر شواهد در محدوده میدان انقلاب تهران در سال 1399 انجام شد. برای این منظور ابتدا نمونه های موردی و تحقیقات پیشین بررسی ‌شدند و پس از آن اقدام به استخراج شاخص‌های آسیب‌پذیری شد. سپس این شاخص‌ها با استفاده از روش ahp و بهره‌گیری از نظر متخصصین و کارشناسان در حوزه شهرسازی، مدیریت شهری و پدافند غیرعامل، نسبت به یکدیگر وزن‌دهی شدند و اهمیت هر یک نسبت به دیگری مشخص شد. وزن هر یک از عناصر در لایه‌های مربوط در سیستم مکانی اعمال شد و با نرم‌افزار gis 10.8، اقدام به پهنه‌بندی آسیب‌پذیری برای هر یک از شاخص های اصلی شد.یافته‌ها: در محدوده انقلاب، شاخص‌های آسیب‌پذیری به‌ترتیب عبارت بودند از: شریان حیاتی (آب، برق، گاز، مخابرات و جایگاه سوخت)، ساختار کالبدی (تراکم ساختمان، بافت و عرض معابر)، مراکز امداد (بیمارستان و آتش‌نشانی)، شبکه دسترسی و حمل و نقل (مترو، اتوبوس‌رانی و حجم ترافیک)، جمعیت در معرض خطر (تراکم جمعیت)، تمرکز فعالیت (آموزشی و فرهنگی، تجاریاداری، سینما، مسجد و کلیسا) و مراکز سیاسیامنیتی (مراکز نظامی، مراکز قوه قضایی، سفارت و دادگستری) در ماتریس ارزیابی آسیب‌پذیری محدوده مورد مطالعه مشخص شد که آسیب‌هایی چون آتش‌سوزی، مشکل در امدادرسانی در زمان‌های بحران و مشکلات ترافیکی در تمامی شاخص های ذکرشده مشکل ایجاد خواهد کرد و در نهایت، نقشه نهایی آسیب‌پذیری محدوده مورد نظر به‌دست آمد.نتیجه‌گیری: بر اساس ملاحظات و اصول پدافند غیرعامل آسیب‌پذیری محدوده مورد مطالعه در وضعیت بحران افزایش می‌یابد.

Assessment of Urban Spaces Based on the Principles of Passive Defense; Case Study of Enghelab Square Area, Tehran, Iran

Aims: Reducing the citychr('39')s vulnerability in times of crisis and emergencies is part of the urban design mission. Hence, passive defense measures have been developed to reduce the vulnerability of cities in times of crisis. The purpose of this study was to identify the factors affecting passive defense in the performance of urban spaces in the area of Enghelab Square in Tehran.Methodology: This research was based on an evidencebased design method in the area of Enghelab Square in Tehran in 2020. So, first case samples and previous research were reviewed and then vulnerability indicators were extracted. Then, these indicators were weighed against each other using the AHP method and using the opinions of experts in the field of urban planning, urban management, and passive defense, and the importance of each to the other was determined. The weight of each element was applied in the relevant layers in the spatial system and with GIS 10.8 software, vulnerability zoning was performed for each of the main indicators.Findings: In the Enqelab square area, the indicators of vulnerability were: vital arteries (water, electricity, gas, telecommunications, and fuel station), physical structure (building density, texture, and width of passages), relief centers (hospital and fire department), access network, and Transportation (metro, bus, and traffic volume), atrisk population (population density), concentration of activities (educational and cultural, commercialadministrative, cinema, mosque, and church), and politicalsecurity centers (military centers, judiciary centers, Embassy, and Justice) In the vulnerability assessment matrix of the study area, it was determined that injuries such as fire, difficulty in providing assistance in times of crisis and traffic problems in all of these indicators, and finally, the final vulnerability map of the area was obtained.Conclusion: Based on the considerations and principles of passive defense, the vulnerability of the study area increases in a crisis situation.