اثرات مولفه‌های اقتصادی بر میزان تاب‌آوری روستاییان سیل‌زده؛ مطالعه موردی روستاهای حاشیه گرگانرود

اهداف و زمینه‌ها: مطابق آمارهای جهانی، سیل تلفات و خسارات مالی عمده‌ای به جوامع بشری وارد کرده ‌است. آسیب‌پذیری در مواجهه با مخاطرات طبیعی، ریشه در فقدان پس‌اندازها و سرمایه‌های مالی، ضعف و ناتوانی در دریافت و بازپرداخت تسهیلات بانکی و نیز عدم پوشش کافی بیمه در میان خانوارهای روستایی دارد و موجب تشدید خسارات و تلفات می‌شود. هدف این پژوهش، بررسی و تحلیل رابطه بین مولفه‌های اقتصادی و میزان تاب‌آوری روستاهای حاشیه گرگانرود در استان گلستان، در مواجهه با مخاطرات سیل بود.روش‌شناسی: این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی در 106 روستای واقع در حریم یک کیلومتری گرگانرود (22942 خانوار) انجام شد. 31 روستا و 318 خانوار به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای تصادفی انتخاب و وارد مطالعه شدند. برای گردآوری داده‌ها از روش‌های اسنادی و میدانی به کمک پرسش‌نامه استفاده شد. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از نرم‌افزار arcgis استفاده شد.یافته‌ها: خانوارهای روستایی ناحیه تپه‌ماهوریمرتعی حوضه آبخیز گرگانرود به سبب غلبه فعالیت‌های بخش کشاورزی و کارگری، با میزان درآمد و پس‌انداز کمتر نسبت به نواحی جلگه‌ایکشاورزی و کوهستانی نگلی، در معرض انواع خسارات مالی و آسیب‌پذیری بیشتری در مواجهه با سیل بوده و از سطح تاب‌آوری پایین‌تری برخوردار بودند. از سویی، بین اکثر مولفه‌های اقتصادی جوامع روستایی نمونه مطالعاتی با میزان تاب‌آوری آنها رابطه معناداری وجود داشت؛ هرچند تاب‌آوری اقتصادی کل جامعه (با میانگین 2.64) نسبتاً ضعیف بود.نتیجه‌گیری: تاب‌آوری می‌تواند مقیاسی جهت بیان درجه انعطاف‌پذیری اقتصادی ساختار و اجزای جوامع روستایی در برابر مخاطرات محیطی، از جمله سیل باشد. با توجه به تفاوت‌های بنیادین مکان‌های روستایی مختلف حوضه آبخیز گرگانرود از نظر استقرار و ماهیت کارکردی، میزان تاب‌آوری این جوامع در برابر مخاطرات سیل نیز متفاوت است

Effects of Economic Components on the Resilience of Flooded Villagers; a Case Study of Gorganrud Marginal Villages

Aims Backgrounds: According to global statistics, flood causes significant damages to societies and human lifes. Vulnerability in facing natural hazards is rooted in lack of savings and financial capital, weaknesses in repayment of bank facilities and improper insurance cover among rural households that causes increase in damages. The aim of current research is to evaluate the relationship between economic factors and the degree of resiliency in Gorganrud marginal villages facing flood.Methodology: The present study is a descriptiveanalytic study consisted of 106 villages located in one kilometer from the Gorganrud border with 22,942 households. The sample size was estimated by using Cochran formula, 31 villages and 318 families respectively. The cluster and random sampling method was used. Data were collected using both documentary and field data using questionnaire. For analyzing the data, ArcGIS software was used.Findings: The research findings show that rural households in hill area ndash; rangeland of the Gorganrud watershed basin have been exposed to financial damages and more vulnerable to flooding due to overcoming agricultural and labor sector activities, in comparison to the plainagricultural and mountainforest areas and have a lower level of resilience. On the one hand, there is a significant relationship between the majority of economic components of rural communities and their resilience levels; However, the economic resilience of the whole society (with an average of 2.64) is relatively weak.Conclusion: Resiliency can be considered as a scale to define the degree of economic flexibility of structure and components of rural areas facing natural hazards including flooding. Taking into account the fundamental differences in rural places of studied area, in terms of situation and functional indentity, the degree of resiliency of these societies facing flood is different.