تحلیلی بر شهرنشینی و جایگاه شهرهای جدید در ایران

تحولات شهری برون زا که عمدتا شهرگرا و تمرکز طلب می باشد، در سده اخیر تحولات ساختاری شگرفی را در نظام شهری و شهرنشینی ایران رقم زده است. به طوری که جمعیت شهرنشین کشور از حدود 6/20 درصد در سال 1279 به بیش از 3/61 درصد در سال 1375 رسید؛ که این تحول ناشی از گسترش شتابان شهرنشینی در کشور می باشد. در عین حال طی این مدت شبکه شهری کشور به هم خورد و تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگ مهمترین ویژگی نظام شهری این دوره می باشد.ساماندهی و برنامه ریزی منسجم به منظور بهبود کیفیت زندگی شهروندان و فضای شهری از یک سو و کنترل و مهار حاشیه نشینی و شکل گیری شهرک های خودرو و بی برنامه در اطراف شهرهای بزرگ از سوی دیگر. ضرورت شکل گیری و طراحی شهرهای جدید با برنامه را حتمی ساخته است. با این وجود می بایست در سیاست های کلان توسعه شهری کشور، ضعف مدیریتی در ساختار اداری، اجرایی این شهرها و بالاخره محدودیت های ناشی از خلا هویت در شهرهای جدید. تجدید نظر نمود. رفع این نقیصه ها می تواند در ارتقاء جایگاه شهرهای جدید در نظام شهری کشور نقش آفرین باشد. به طور کلی عمده ترین مسائلی که باعث عملکرد ضعیف شهرهای جدید کشور شده اند، عبارتند از: نخست: فقدان برنامه ریزی منطقه ای و توجه صرف به طرح های شهری که نتیجه این امر در غالب موارد باعث ایجاد صدمات جبران ناپذیر به توان زیست محیطی و منابع غیرقابل احیاء بوده است. این عامل متوجه انواع توسعه ها و ساخت و سازها می شود که در مورد شهرهای جدید نمودی قوی تر دارد.دوم: اعلام این مطلب که از سوی وزارت مسکن و شهرسازی که این شهرها بدون کمک دولت ساخته می شوند و در نتیجه هیچ یک از بخش ها و دستگاه های دولتی تعهدی برای پاسخگویی به نیازهای این شهرها ندارد. این امر سبب بار مالی سنگینی برای مدیران شهرهای جدید شده است.سوم: مهمترین مشکل شهرهای جدید در تمام دنیا فقدان هویت است؛ در مورد شهرهای جدید ایران نیز از آن رو که فاقد یک خصیصه متمایز هویتی است هیچ انگیزه غرور آمیزی برای شهروندان آن که خود را وابسته به آن بدانند ایجاد نکرده است.