تعیین میزان فعالیت تکتونیکی بر اساس مورفولوژی سیستم‌های مخروط‌افکنه‌‌ای (مطالعه موردی: دامنه‌‌های شمالی کوهستان سبلان)

اهداف و زمینه ها: مخروط افکنه ها از بارزترین پدیده های ژئومورفولوژی رودخانه ای هستند که بیشتر در جبهه کوهستان ها یافت می شوند. این اشکال متاثر از تغییرات اقلیمی و فعالیت های زمین ساختی هستند و آثار آنها را در خود ثبت می کنند. بنابراین برای درک تغییرات اقلیمی و فعالیت های تکتونیکی و نیز فرایند های فعال در گذشته و حال هر منطقه می توانیم از آنها استفاده کنیم.هدف از این پژوهش، تعیین میزان فعالیت های تکتونیکی در جبهه شمالی کوهستان سبلان از طریق مورفولوژی سیستم های مخروط افکنه ای بوده است. با انجام چنین پژوهش هایی، می توان به فرایند های فعال بر روی مخروط افکنه ها پی برد و از این طریق تا حدودی از خسارت های جانی و مالی مربوط به بلایای طبیعی، به ویژه زلزله و سیل جلوگیری کرد. روش شناسی: برای این منظور از طریق شاخص ها و شواهد ژئومورفولوژی، نظیر پروفیل طولی واقعی، پروفیل طولی تئوریکی و پروفیل طولی برش رودخانه ، شاخص تقعر رودخانه و برش راس مخروط افکنه ها به تعیین میزان تکتونیک فعال اقدام شد. جهت اطمینان بیشتر، از شاخص های دیگری مانند عدم تقارن حوضه، منحنی هیپسومتری، انتگرال هیپسومتری، شکل حوضه و ضریب ناهمواری استفاده شد. علاوه بر آن از مشاهدات میدانی، مدل ارتفاعی رقومی، سامانه اطلاعات جغرافیایی و آرک هیدرو استفاده شد. نتیجه گیری: با توجه به تفسیر تمام شاخص های به کاررفته در این پژوهش، مطالعات کتابخانه ای و مشاهدات میدانی به این نتیجه رسیدیم که فرونشست بخش مرکزی توده سبلان در دوره کواترنر پسین با ایجاد یک گسل دایره ای شکل(کالدرا) و سایر گسل های فرعی منشعب از آن در نزدیکی راس مخروط افکنه ها، ضمن فرسایش راس مخروط افکنه ها و پایین آوردن سطح اساس، با ایجاد دره های طولی و کانالیزه کردن جریان های سطحی، موجب برش روانه های گلی(لاهار) در راس مخروط افکنه ها شده است. بنابراین مورفولوژی مخروط افکنه ها در منطقه مورد مطالعه ناشی از تکتونیک فعال ارزیابی شد. علاوه بر آن، حاکمیت دوره های یخچالی در زمان فوران آتش فشان سبلان با ایجاد جریان لاهار، در این مورد نقش قاطع داشته است.