واکاوی کاربرد اندک روش‌های ترکیبی در پژوهش‌های جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری

در دهه های گذشته و به تبعیت از جنبش روش شناختی ترکیبی در علوم اجتماعی، فراخوانی گسترده برای استفاده جغرافی دانان از روش های ترکیبی به وجود آمده است. این در حالی است که در مطالعات جغرافیایی در ایران بنا به دلایلی این روش مهجور مانده و استفاده نمی شود. ازاین رو، هدف پژوهش حاضر ریشه یابی علل استفاده اندک از روش تحقیق ترکیبی در بین اساتید و دانشجویان تحصیلات تکمیلی رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری در پنج دانشگاه ایران بود. برای نیل به این هدف از هر دو روش کمّی و کیفی به طور متوالی اکتشافی و با اهمیت برابر استفاده شد. در این طرح ابتدا داده های کیفی گردآوری و تحلیل شد و سپس در مرحله دوم داده های کمّی ( به عنوان طرح مکملی)، گردآوری و تحلیل شدند. درنهایت، هر دو تحلیل کیفی و کمّی یک جا مورد تفسیر قرار گرفتند. جامعه آماری پژوهش، دانشجویان تحصیلات تکمیلی و اساتید گروه های جغرافیا و برنامه ریزی شهری 5 دانشگاه شهید بهشتی، تبریز، خوارزمی، محقق اردبیلی و زنجان بود(دلیل انتخاب این دانشگاه ها برای این پژوهش ارتباط نزدیک با اساتید و دانشجویان دوره های تکمیلی این دانشگاه ها بوده است). در این تحقیق از شیوه نمونه گیری روش ترکیبی استفاده شد. در بخش کمّی از روش نمونه گیری تصادفی و تعیین حجم نمونه بر اساس فرمول کوکران استفاده شد. در نمونه گیری بخش کیفی تعداد 10 نفر از اساتید گروه های جغرافیا و برنامه ریزی شهری از دانشگاه های موردمطالعه مصاحبه انجام گرفت و در بخش کمّی تعداد 81 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی به عنوان حجم نمونه از بین دانشجویان تحصیلات تکمیلی این رشته در این دانشگاه ها انتخاب شدند. برای تجزیه وتحلیل داده ها از آزمون تی تک نمونه ای استفاده شد. یافته های پژوهش نشان داد که عوامل ماهوی روش تحقیق ترکیبی که در این تحقیق عبارت اند از: مبهم بودن روش ترکیبی و ناآشنایی اساتید به این روش و همچنین عوامل ساختاری ازجمله سلایق فصلنامه ها، کمّی بودن سیستم آموزشی و عدم مقبولیت روش تحقیق ترکیبی در بین اساتید از عوامل تاثیرگذار در استفاده محدود از روش ترکیبی در تحقیقات در بین اساتید و دانشجویان رشته جغرافیا و برنامه ریزی شهری است.