برآورد کمی تهدیدها و فرصت های اصلاح قیمت آب کشاورزی در ایران(محدوده مطالعاتی مشهد-چناران)

کم یابی و مصرف بی‌رویه آب در بخش کشاورزی یکی از مهم‌ترین چالش های پیش روی برنامه ریزان و سیاست گزاران محسوب می شود. به‌طوری‌که مدیریت تقاضای آب به‌عنوان رویکردی جدید جلوه نموده و در نتیجه قیمت گذاری آب به‌عنوان یکی از ابزارهای مهم مورد توجه می-باشد. استفاده از سیاست‌های قیمتی برای مدیریت منابع آب، نه تنها بر روی تقاضای آب تاثیر‌‌‌‌‌‌‌‌ گذار است، بلکه اثرات اقتصادی، اجتماعی و حفاظتی نیز خواهد داشت که باید مورد توجه قرار گیرند. این مقاله تلاش دارد آثار اقتصادی، اجتماعی و حفاظتی (تهدیدها و فرصت ها) سیاست های اصلاحی قیمت آب را در اراضی محدوده مشهد-چناران مورد بررسی قرار دهد. برای دست یابی به این هدف، در ابتدا سناریوهای قیمتی با توجه به هزینه تمام‌شده و ارزش اقتصادی آب محاسبه شد. سپس با استفاده از مدل برنامه ریزی ریاضی مثبت و رهیافت حداکثر آنتروپی اثرات اقتصادی، اجتماعی و حفاظتی ناشی از اعمال سناریوهای طراحی‌شده در دو گروه از کشاورزان کم‌مصرف و پرمصرف آب بررسی شد. نتایج این مطالعه نشان داد، قیمت فعلی بسیار پایین‌تر از هزینه تمام‌شده و ارزش اقتصادی آب است. از سوی دیگر دست یابی به قیمت‌های پوشش دهنده هزینه تمام‌شده و ارزش اقتصادی آب، پیامدهای منفی بر درآمد و سود کشاورزان و کاهش اشتغال در منطقه خواهد داشت، هرچند که این سیاست ها توانسته اند بر مدیریت مصرف آب بخصوص در قیمت‌های بالاتر اثرگذار باشند. همچنین نتایج نشان داد، قیمت فعلی آب عملا کمکی به رفع بیلان منفی آب نمی کند درحالی‌که با اعمال قیمت آب معادل با هزینه تمام‌شده و ارزش اقتصادی آب، این مشکل به ترتیب بعد از 6 و 3 سال برطرف می شود با توجه به یافته ها، به منظور کاهش اثرات سیاست های قیمت گذاری آب اجرای سیاست های مکمل جهت حمایت از کشاورزان پیشنهاد شده است.