بررسی تغییرات کمی و شوری آب زیرزمینی با استفاده از روش ‌های زمین ‌آمار (مطالعه موردی: دشت رخ تربت حیدریه)

آب زیرزمینی منبع اصلی تامین نیازهای کشاورزی، شُرب و صنعت در مناطق خشک و نیمه‌خشک محسوب می‌شود. هدف از انجام این پژوهش بررسی وضعیت عمق سطح آب زیرزمینی و هدایت الکتریکی آن در طی سه دهه گذشته، در بخشی از دشت رُخ تربت حیدریه بود. در این مطالعه اطلاعات کمی و هدایت الکتریکی مربوط به وضعیت عمق سطح آب زیرزمینی در سال‌های 1370 تا 1401 مورد بررسی قرار گرفت. از gis و محیط arcmap جهت تهیه نقشه‌های پهنه‌بندی عمق سطح آب زیرزمینی و هدایت الکتریکی آن با روش‌های کریجینگ معمولی و وزن‌دهی عکس فاصله استفاده شد. به‌منظور بررسی روند تغییرات عمق سطح آب زیرزمینی و هدایت الکتریکی آن در طی سه دهه گذشته، نقشه‌های پهنه‌بندی عمق سطح آب زیرزمینی و هدایت الکتریکی آن، در سال‌های 1370، 1380، 1390 و 1401 تهیه گردید. نتایج نشان داد که روش کریجینگ معمولی با دارا بودن آماره‌های rmse، mae و mbe به‌ترتیب با میانگین مقادیر 21.82، 4.59 و 4.59 متر و بیش‌ترین r^2 یعنی 0.99 برآورد بهتری نسبت به روش وزن‌دهی عکس فاصله داشت. با گذشت زمان، قسمت‌های شمال غرب، غرب و تا حدودی شرق دشت رُخ، نسبت به قسمت‌های شمالی و مرکزی آن با افت سطح ایستابی بیش‌تری مواجه شده بود. متوسط افت عمق سطح ایستابی در قسمت‌های شمالی و مرکزی دشت 11.28 متر (یعنی به‌طور متوسط هر سال 35 سانتی‌متر) و در قسمت شمال غربی دشت 61.9 متر (یعنی به‌طور متوسط 1.93 متر در هر سال) بوده است. هدایت الکتریکی آب زیرزمینی در قسمت‌های شمال غربی دشت رخ در طول دوره آماری 32 سال به‌طور متوسط به اندازه 1482.22 میکروموس بر سانتی‌متر افزایش یافت. با توجه به نتایج به دست آمده در این پژوهش، پیشنهاد می‌گردد که به منظور جلوگیری از افت هر چه بیش‌تر سطح ایستابی در دشت رُخ، مدیریت صحیح منابع آب در اولویت برنامه‌های مدیران اجرایی استان قرار گیرد.

investigation of groundwater salinity and quantitative changes by using statistical methods (case study: torbat heydariyeh rokh plain)

groundwater is considered as a main source of providing agricultural, industrial and drinking water requirement in arid and semi-arid regions. the objective of this study was to survey the groundwater depth status and its electrical conductivity during three decades in a part of torbat heydariyeh rokh plain. in this study, quantitative and electrical conductivity information related to groundwater depth status in 1991-2022 was investigated. interpolation methods such as ordinary kriging and invers distance weight were applied for preparing the zonation maps of groundwater depth and its electrical conductivity by using gis software and arcmap. the results showed that ordinary kriging method with the lowest rmse, mae and mbe by average amount of 21.82, 4.59 and 4.59 meter respectively, and the highest r2 by amount of 0.99 had the better estimate than idw method. through passing time, north west, west and partly east regions of rokh plain experienced more decrease in water table than northen and central regions. the average head loss of water table in northen and central regions of rokh plain was 11.28 meter (i.e. on average 35 cm/year) and in north west regions of plain was 61.9 meter (i.e. on average 1.93 m/year). groundwater electrical conductivity in north west regions increased by 1482.22 µmho/cm during 32 years statistical period. according to findings in this research, it is recommended to prevent the head loss occurred in water table in rokh plain, proficient management of water resources laid on priority of province administrative managers plans.