شاخص های مدیریت آب گندم در دو سامانه آبیاری سطحی و بارانی (مطالعه موردی بالادست حوضه آبریز کرخه)

تعیین و تحلیل شاخص‌ های مدیریت آب برای محصولات زراعی کشور، نقش مهمی در برنامه‌ریزی‌های بخش کشاورزی دارد. پژوهش حاضر با هدف بررسی شاخص‌های مدیریت مصرف آب در دو سامانه آبیاری سطحی و بارانی برای محصول گندم در منطقه بالادست حوضه کرخه و به‌طور خاص دشت هنام در استان لرستان انجام شد. بر این اساس 14 مزرعه گندم در منطقه مذکور انتخاب و در طول دو فصل زراعی مورد پایش زراعی و آبی قرار گرفتند. حجم آب آبیاری گندم در مزارع منتخب با اندازه‌گیری دبی جریان و با ثبت برنامه آبیاری اندازه‌گیری شد. نیاز آبی گندم نیز با روش پنمن مانتیث فائو و با اعمال ضرایب گیاهی و احتساب بارندگی موثر برآورد گردید. در پایان فصل زراعی و پس از اندازه‌گیری عملکرد دانه گندم در مزارع منتخب، مقادیر بهره‌وری آب آبیاری و بهره‌وری آب کاربردی گندم (با لحاظ کردن میزان بارش موثر) تعیین گردید. نتایج پایش زراعی و آبی مزارع منتخب گندم نشان‌داد که نوع مدیریت زراعی، آبی و کودی کشاورزان نقش مهمی در میزان دانه تولیدی ایفا کرده‌بود. هم‌چنین اثر سامانه آبیاری بر عملکرد، حجم آب آبیاری و بهره وری آب گندم در سطح پنج درصد معنی‌دار شد. میانگین عملکرد محصول، حجم آب آبیاری و بهره‌وری آب آبیاری و بهره‌وری آب کاربردی گندم در سامانه آبیاری بارانی به‌ترتیب برابر 6845 کیلوگرم در هکتار، 2325 مترمکعب در هکتار، 3 و 1.52 کیلوگرم بر مترمکعب و در سامانه سطحی به‌ترتیب برابر 5000 کیلوگرم در هکتار، 3237 مترمکعب در هکتار، 1.3 و 0.94 کیلوگرم بر مترمکعب بود. پایش برنامه آبیاری در مزارع گندم منتخب نشان داد که کشاورزان گندم را به‌طور متوسط 41 درصد کمتر از نیاز واقعی، آبیاری نمودند. یکی از دلایل مهم این امر، توجه خاص کشاورزان منطقه به کاشت محصولات با سودآوری بالا نظیر یونجه و شبدر علی رغم نیاز آبی بیشتر محصولات مذکور نسبت به گندم است.

wheat water management indicators in both surface and sprinkler irrigation systems (case study upstream of karkheh basin)

determining and analyzing the indicators of water management for the crops of the country plays an important role in the planning of the agricultural sector.this study was accomplished to investigate water management indicators of irrigation systems in wheat production in the upstream region of karkheh basin and specifically honam plain in lorestan province. 14 wheat farms were selected in the mentioned area and were subjected to agronomic and water monitoring during the cropping season. wheat applied irrigation water was determined by recording the irrigation schedule and measuring the flow rates. the water requirement of wheat was estimated by penman-monteith method and by applying plant coefficients. the yield and water productivity for wheat farms were obtained at the maturity stage. the results of agronomic and water monitoring of selected wheat fields showed that the type of agricultural, irrigation and fertilizer management of farmers played an important role in the amount of grain produced. irrigation applied water, yield and wp was statistically different during the growth season for the farms. the average yield, the volume of irrigation water, the productivity of the irrigation water and the productivity of the applied water of wheat in the sprinkler irrigation system were equal to 6845 kg/ ha, 2325 m3/ha, 3 and 1.52 kg/ m3, respectively, and in the surface system equal to 5000 kg/ ha, 3237 m3/ha, 1.3 and 0.94 kg/ m3, respectively. the monitoring of the irrigation program in the selected fields showed that the farmers irrigated the mentioned fields on average 41% less than the full irrigation requirement of the plant. one of the important reasons for this is the special attention of farmers in the region to plant crops with high profitability, such as alfalfa and clover, despite the need for more water than wheat.