بهره‌وری آب و انرژی آفتابگردان آجیلی (مطالعه موردی: شهرستان‌های اصفهان و برخوار استان اصفهان)

با تشدید بهره‌برداری از ذخایر محدود و تجدیدناپذیر و ضرورت توجه به امنیت غذایی جامعه، راهکاری جز استفاده بهینه از آب و انرژی و تلاش برای ارتقاء بهره‌وری آن‌ها در همۀ بخش‌ها به ویژه کشاورزی موجود نیست. در این تحقیق حجم آب آبیاری، عملکرد، بهره‌وری آب و بهره‌وری انرژی در کشت آفتابگردان در دو روش آبیاری تیپ و جویچه‌ای، در شرایط مدیریت کشاورزان و در چاه‌هایی با عمق سطح آب مشابه اندازه‌گیری و با هم مقایسه شد. اندازه‌گیری‌ها در سال زراعی 1400 1399 در 14 مزرعه از شهرستان‌های استان اصفهان که محصول آفتابگردان جزء اولویت‌ کشت آن‌ها بود، انجام شد. برای مقایسه آماری نتایج به‌دست آمده از دو سامانۀ آبیاری، از آزمون تی (t test) و ضرایب همبستگی پیرسون استفاده گردید. براساس نتایج، مقادیر میانگین حجم آب آبیاری در روش‌های آبیاری تیپ و جویچه‌ای به‌ترتیب 6272 و 7987 مترمکعب در هکتار بود و اختلاف بین مقادیر فوق معنی‌دار بود. مقایسۀ مقادیر میانگین حجم آب مورد نیاز با حجم آب آبیاری داده شده در مزارع توسط کشاورزان نشان می‌دهد در 13 مزرعه از مزارع مورد بررسی، کم‌آبیاری صورت گرفته است. مقادیر میانگین عملکرد آفتابگردان در روش‌های آبیاری تیپ و جویچه‌ای به‌ترتیب 1894 و 1781 کیلوگرم در هکتار و مقادیر میانگین بهره‌وری آب آفتابگردان به‌ترتیب ذکر شده 0.3 و 0.23 کیلوگرم در هکتار بود و تفاوت مقادیر در هر دو پارامتر مذکور معنی‌دار نبود. نتایج نشان داد بین حجم آب آبیاری با عملکرد و بهره‌وری آب آفتابگردان همبستگی معکوس وجود دارد که به‌ترتیب غیرمعنی‌دار و معنی‌دار بود. رابطۀ میزان حجم آب آبیاری با میزان انرژی آبیاری و بهره‌وری انرژی، مستقیم و معنی‌دار بود. در روش‌های آبیاری تیپ و جویچه‌ای مقادیر میانگین انرژی آبیاری به‌ترتیب 44871 و 44345 مگاژول بر هکتار و مقادیر بهره‌وری انرژی آفتابگردان به‌ترتیب 0.042 و 0.045 کیلوگرم بر مگاژول بود و تفاوت‌ مقادیر در این دو پارامتر غیرمعنی‌دار بود.

water and energy productivity of confectionary sunflower: a case study of the cities of esfahan and borkhar in esfahan province

maintaining food security in light of excessive depletion of limited unrenewable water resources, requires the authorities to make efficient use of water and energy as well as enhancing the productivity of these factors in every sector, particularly in agriculture. in this study, the volume of irrigation water supplied from tube wells with the same water level, seed yield, productivity of water as well as energy consumption for sunflower irrigated with drip tape and furrow methods under farmer’s management were recorded and analyzed. the measurements were made over 2020 2021 on 14 fields across esfahan province where sunflower was a primary crop. data from the irrigation systems were analyzed using t test and pearson correlation coefficients. based on the results, the average volume of irrigation water for drip tape and furrow methods were 6272 and 7987 cubic meters per hectar, respectively; showing significant difference. comparison between the water requirement and the volumes of irrigation water applied by the farmers indicated deficit irrigation in 13 out of the 14 fields. average sunflower seed yield for drip tape and furrow irrigation methods were 1894 and 1781 kg ha 1, respectively. in addition, average water productivity for the said irrigation methods were 0.3 and 0.23 kg ha 1, respectively; where no significant difference was found for any of the two foregoing parameters. there were inverse correlations between the volume of irrigation water and both seed yield and water productivity of sunflower, which were insignificant and significant, respectively. there were direct and significant relations between the volume of irrigation water and both energy consumption and energy productivity. for drip tape and furrow irrigation methods, the average values for energy consumption were 44871 and 44345 mjh 1, respectively which were not different significantly; and the amounts of energy productivity were 0.042 and 0.045 kg mj 1, respectively which were not different significantly.