تحلیلی بر راندمان های آبیاری ایران در بستر زمان

راندمان آبیاری یکی از شاخصهای مهم، پرکاربرد و نسبتا ساده در مباحث مدیریت مصرف آب است که از دیرباز مورد استفاده محققان و کارشناسان مهندسی آبیاری برای طراحی سامانه های آبیاری و همچنین ارزیابی وضعیت مصرف و یا تلفات آب در حین آبیاری مزارع و باغات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شاخص که با نسبت آب مصرف شده توسط محصولات کشاورزی به آب منحرف شده از منبع تعریف میشود، یک کمیت نسبی است که دارای مولفه‌های انتقال و توزیع و راندمان کاربرد است. این پژوهش با هدف ارزیابی مقدار این شاخص و تحلیل تغییرات آن در چند دهه‌ گذشته است. بدین منظور از دو بانک داده شامل بانک داده‌ راندمان های آبیاری (عباسی و همکاران، 1395) شامل 1900 داده راندمان منتشر شده در سال های 94 1370 و بانک داده مربوط به نتایج پروژه تعیین حجم آب آبیاری و بهره وری آب محصولات مختلف زراعی، باغی، سبزی و صیفی که از سال 1395 تا 1400 انجام شده است، می باشد. نتایج نشان داد روند کلی تغییرات راندمانهای آبیاری در کشور مثبت و افزایشی است. به طوری که متوسط راندمان کاربرد، انتقال و توزیع و شاخص راندمان کل آبیاری در ایران به ترتیب حدود 74، 77 و 57 درصد است. شاخص راندمان کل آبیاری در ایران بیش از راندمان کل آبیاری در کشورهای در حال توسعه ( 45 درصد)، و نزدیک به راندمان آبیاری در کشورهای توسعه یافته (حدود 60 درصد) می باشد. تحلیل و ارزیابی تغییرات زمانی شاخص راندمان آبیاری نشان می‌دهد که بخشی از روند صعودی شاخص راندمان آبیاری ناشی از اقدامات مدیریتی و زیربنایی انجام شده توسط دستگاه‌های متولی و بخشی ناشی از کم‌آبیاری اجباری در مزارع و باغات به خاطر کمبود فیزیکی منابع آب است. به طوری که مورد اخیر تهدید جدی برای منابع خاک بوده و لازم است تمهیدات مناسب برای کنترل شوری و تخریب بیشتر منابع خاک در آینده اندیشیده شود.

an analysis of irrigation efficiencies over time in iran

irrigation efficiency is one of the important and common indicators in water consumption management, which has been used for a long time by researchers and irrigation experts to design and evaluation of irrigation systems. this index is defined by the ratio of water consumed by crops to water diverted from a source. it is a relative quantity that has the components of conveyance, distribution and application efficiency (the ratio of water used by plant to water used in the field). this research aims to evaluate irrigation efficiencies in iran and its trends over time. the results of researches and studies conducted in iran during the past decades have been collected and analyzed. to do this, two databases, including the irrigation efficiency database (abbasi et al., 2015) containing 1900 efficiency data published in 1991 2015 and the database related to the results of the irrigation applied water and water productivity project made from 2016 to 2020. results showed that the general trend of changes in irrigation efficiency in iran has been positive and increasing. so that the average application efficiency, conveyance and distribution and total irrigation efficiency were 74, 77 and 57%, respectively. the total irrigation efficiency in iran is more than the total irrigation efficiency in developing countries and close to the efficiency in developed countries. the analysis and evaluation of the irrigation efficiency over time showed that part of the achievement related to the irrigation efficiency is due to the management and infrastructure measures carried out by the trustees and part is due to the deficit irrigation in fields and gardens due to the physical shortage of water resources. so, the latter case is a serious threat to soil resources and it is necessary to proper measures to control salinity and further destruction of soil resources in the future.