مطالعه آبخوان بابل - آمل و ارائه سناریوهای مدیریتی آتی با هدف پایداری کمی و کیفی آبخوان

افزایش جمعیت، صنعتی شدن و به دنبال آن ها تغییر اقلیم، فشار زیادی بر منابع آب وارد کرده است. با توجه به محدودیت آب فعلی و همچنین کم- بارشی و خشک سالی سال های اخیر، امنیت غذایی و تولید محصولات کشاورزی وارد مرحله خطر جدی شده است. این مهم صحیح است که باید برای استفاده از محصولات آب بر به واردات و تجارت آب مجازی روی آورد. اما حتی الامکان باید از منابع موجود (آب و زمین) به نحو مطلوب استفاده و تولید پایدار را حاصل کرد. منابع آب زیرزمینی و مدیریت صحیح و بهره برداری بهینه از آن، یکی از راهکارهایی است که ضمن توجه به پایداری آبخوان ها، می تواند امنیت آبی و غذایی را برای کشور به ارمغان آرد. این بررسی های علمی نیاز به ابزارهای گوناگونی دارد که یکی از آن ها مدل های ریاضی است. امروزه نقش مدل‌های ریاضی در بررسی وضعیت منابع آب پررنگ‌تر از سایر روش‌ها است. بنابراین ساخت مدل ریاضی سفره آب زیرزمینی و اعمال سناریوهای مدیریتی روی آن می‌تواند تا حد زیادی یک دید بهتر از شرایط آتی آن سفره جهت مدیریت بهتر در اختیار قرار دهد. این پژوهش با هدف ساخت مدل مفهومی آبخوان دشت بابل آمل و بررسی بیلان آب، اضافه برداشت، میزان ورود و خروج آب محدوده مورد نظر و اقدامات مدیریتی جهت پایداری وضع فعلی و آینده بر اساس داده‌های سال 1400- 1364 انجام شد. نتایج بررسی‌های بیلان آب آبخوان آبرفتی بابل آمل در دوره مورد مطالعه و آخرین اطلاعات آماری نشان می‌دهد که حجم تغذیه این آبخوان برابر 312/01 و حجم تخلیه آن 313/41 میلیون مترمکعب بوده که نمایانگر کسری حجم مخزن آبخوان به میزان 1/4 میلیون مترمکعب می‌باشد. لذا نتایج نشان داد که بیلان سفره آب زیرزمینی آبخوان بابل آمل و به‌تبع آن سطح آب زیرزمینی آن در حالت تعادل نسبی است اما در سال‌های اخیر به دلیل افزایش سطح زیر کشت برنج در دو فصل زراعی از یک‌سو باعث پایین رفتن سطح آب آبخوان در فصل تابستان شده و از سوی دیگر میزان استفاده از کود و سموم برای مزارع برنج بسیار بیشتر شده است. سپس این مواد از مزارع برنج زهکشی شده و به لایه‌های پایین‌تر نفوذ می‌کند و در فصل‌های پر بارش با بالا آمدن سطح آب آبخوان باعث آلودگی سفره آب زیرزمینی می‌شود. همچنین در فصول پرباران، به دلیل آبشویی بیشتر، آلودگی‌های بیشتری وارد آبخوان شده و باعث انباشت مواد آلاینده در آبخوان و درنتیجه آلوده تر شدن آن می‌شود. جهت جلوگیری از بحرانی شدن این مشکلات، این آبخوان نیاز به مدیریت راهبردی داشته تا هم تعادل آبخوان حفظ و هم از لحاظ کیفی دچار آلودگی نشود که در این خصوص، زهکشی چاه در مزارع برنج به‌عنوان یک راه‌حل‌ کاربردی برای بررسی بیشتر توصیه می‌شود.

studying the babol amol aquifer and presenting future management scenarios with the aim of quantitative and qualitative stability of the aquifer

today, the role of mathematical models in investigating the state of water resources is more prominent than other methods. therefore, building a mathematical model of the groundwater table and applying management scenarios to it can provide a better view of the future conditions of that aquifer for better management. this research was conducted with the aim of building a conceptual model of the babol amol plain aquifer and investigating the water balance, over harvesting, the amount of water entering and leaving the study area, and management measures for the sustainability of the current and future situation based on the data of 1985 2021. the results of the water balance investigations of the babol amol alluvial aquifer show that the recharge volume of this aquifer is equal to 312.01 and its discharge volume is 313.41 million cubic meters, which represents the deficit of the volume of the aquifer by 1.4 million cubic meters. it can be seen that the balance of the groundwater table of the babol amol aquifer and accordingly its groundwater level is in relative harmony, but in recent years, on the one hand, due to the increase in the area under rice cultivation in two cropping seasons in the summer, the water level of the aquifer has decreased, and on the other hand, the use of fertilizers and poisons for rice fields has increased significantly. fertilizers are also drained from the rice fields and seep into the lower layers, and in the rainy season, the rise of the aquifer water level causes the pollution of the groundwater. to prevent these problems from becoming critical, this aquifer needs strategic management in order to maintain the balance of the aquifer and not be polluted in terms of quality, so well drainage in rice fields is one of the solutions recommended for further investigation.