ارزیابی تاثیر آببندان‌ها بر دو پارامتر رواناب و رسوب با استفاده از مدل swat (مطالعه موردی: حوضه آبخیز رودخانه تجن، مازندران)

تغییر الگوهای بارندگی و افزایش روزافزون جمعیت در استان مازندران، سبب شده که استفاده بهینه از منابع آب سطحی در بخش‌های مختلف به خصوص کشاورزی امری اجتناب‌ناپذیر باشد. با وجود پتانسیل مناسب بارش در استان مازندران، برنامه منظمی برای مدیریت و استفاده از منابع آب‌های سطحی و نامتعارف درنظر گرفته نشده است. در حالی که با بهره‌گیری از ظرفیت آببندان‌ها می‌توان بخشی از مشکلات بخش آب در این منطقه را حل نمود. برای ارزیابی این موضوع در پژوهش حاضر از مدل swat در حوضه آبخیز تجن طی سال‌های 2000 تا 2017 استفاده شد. در ابتدا کارایی مدل و نتایج آن به‌عنوان وضعیت موجود بررسی، سپس سناریوی بدون در نظر گرفتن آببندان‌ها اجرا گردید. از الگوریتم sufi2 در نرم افزار swat-cup برای تحلیل عدم قطعیت، واسنجی و صحت‌سنجی دبی و رسوب ماهانه در شش ایستگاه منتخب در مدل swat استفاده شد. ارزیابی کارایی مدل توسط ضریب تعیین (r2) و نش-ساتکلیف (ns) صورت گرفت. ضریب r2 در شبیه‌سازی رواناب و رسوب به ترتیب در بازه 0.88 _ 0.67 و 0.79 تا 0.62 به‌دست آمد. همچنین، ضریب ns برای رواناب در بازه 0.52 تا 0.72 و رسوب در بازه 0.58 تا 0.74 قرار گرفت. نتایج نشان داد مدل درشبیه‌سازی دبی و رسوب عملکرد رضایت‌بخشی داشته است. یافته‌های حاصل از اجرای سناریو نشان دهنده این است که در صورت عدم وجود آببندان‌ها دبی و رسوب خروجی افزایش 16.3 و 17.5 درصدی خواهند داشت که بیانگر مهار دبی و رسوب توسط این سازه‌های می‌باشد. همچنین با بررسی این سناریو در زمان‌های وقوع سیلاب این سازه‌ها با مهار 17 درصدی رواناب و 27 درصدی رسوب نقش موثری در مهار سیلاب داشتند. با توجه به ظرفیت آببندان‌ها در مهار دبی و رسوب می‌توان برای مدیریت منابع آب سطحی و کنترل سیلاب بر روی افزایش سطح و جحم این سازه‌ها برنامه‌ریزی کرد.

evaluation of the effect of dams on runoff and sediment parameters using swat model (case study: tajan river watershed, mazandaran)

changing rainfall patterns and increasing population in mazandaran province has caused the correct use of surface water resources in various sectors, especially agriculture is inevitable. despite appropriate rainfall potential in mazandaran province, there is no regular plan for the management of surface resources. while using the ab bandan, some of the problems of the water sector in this area can be solved. to evaluate this issue in the present study, the swat model was used in the tajan watershed from 2000 to 2017. first, the efficiency of the model and its results were evaluated as the current situation, then the scenario was implemented without considering the ab bandans. the sufi2 algorithm in swat cup software was used to analyze the uncertainty, calibration and validation of monthly discharge and sediment at six selected stations. the performance of the model was evaluated by coefficient of determination and nash sutcliffe. r2 coefficient in runoff and sediment simulation was obtained in the range of 0.68_ 0.87 and 0.62 _ 0.79, respectively. also, the ns coefficient for runoff was in the range of 0.52 _ 0.72 and sediment was in the range of 0.58 _ 0.74. the results showed that the model had a satisfactory performance in simulating discharge and sediment. the findings of the scenario show that in the absence of ab bandans, runoff discharge and sediment output will increase by 16.3% and 17.5%, which indicates the inhibition of discharge and sediment by these structures. also, by examining this scenario, during the floods, these structures had an effective role in flood control by inhibiting 17% of runoff and 27% of sediment. due to the capacity of ab bandans in controlling discharge and sediment, it can be planned to manage surface water resources control floods by increasing the surface area and volume of these structures.