تعیین بهره وری فیزیکی و اقتصادی آب و نیتروژن در تولید کنجد

این پژوهش به منظور بررسی عملکرد و درآمد ناخالص محصول، بهره‌وری نهاده آب و کود نیتروژن در ارقام کنجد تحت شرایط آبیاری کامل و کم آبیاری در مزرعه موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر در شهرستان کرج طی سال‌های 1396 و 1397 انجام شد. در این پژوهش از روش کرت‌های خرد شده فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار برای اجرای آزمایش استفاده شد. تیمارهای آبیاری در دو سطح شامل رژیم کم آبیاری و آبیاری کامل در کرت‌های اصلی و فاکتوریل مقادیر مختلف کود نیتروژن (صفر، 60 و 120 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) و ارقام کنجد در کرت‌های فرعی قرار گرفتند. جهت سنجش بهره‌وری نهاده‌ها از شاخص‌های درآمد ناخالص محصول، بهره‌وری فیزیکی و اقتصادی بهره گرفته شد. طبق نتایج، میانگین درآمد ناخالص تولید کنجد در سال‌های آزمایش 63.3 میلیون ریال در هکتار و تحت رژیم‌های آبیاری کامل و کم آبیاری به‌ترتیب 94.1 و 33 میلیون ریال در هکتار محاسبه گردید. میانگین بهره‌وری فیزیکی آب تحت تیمار آبیاری کامل و کم آبیاری به‌ترتیب 0.27 و 0.18 کیلوگرم محصول به ازای هر مترمکعب آب آبیاری و میانگین بهره‌وری فیزیکی کود نیتروژن تحت تیمار آبیاری کامل و کم آبیاری به‌ترتیب 18.8 و 6.56 کیلوگرم محصول به ازای هر کیلو کود تعیین شد. همچنین میانگین بهره‌وری اقتصادی آب تحت تیمار آبیاری کامل و کم آبیاری به‌ترتیب 21336 و 14224 ریال به ازای هر مترمکعب آب آبیاری برآورد شد. نتایج حاکی از آن بود با کاهش تقریبی 50 درصدی مصرف آب، درآمد ناخالص تولید کنجد به یک سوم کاهش یافت. در مقابل انتخاب رقم مناسب با توجه به فراهمی آب به طور متوسط تا 66 درصد درآمد ناخالص تولید کنجد را افزایش داد. با توجه به نتایج پیشنهاد می‌گردد ارقامی برای کشت در منطقه هدف انتخاب شود که دارای عملکرد و بهره‌وری اقتصادی بالایی باشند.

determining the physical and economic efficiency of water and nitrogen in sesame production

the current study was conducted to investigate the yield, yield gross income and water and nitrogen efficiency of sesame cultivars grown under full and deficit irrigation conditions. the experiment was carried out at seed and plant iprovement research institute, karaj, iran in 2017 and 2018. a randomized complete block design arranged in splitfactorial plots with three replications was used to run the experiment. irrigation treatments at two levels including deficit irrigation and full irrigation were assigned to the main plots and a combination of nitrogen fertilizer (0, 60 and 120 kg n ha1) and sesame cultivars were allocated to subplots. to measure the efficiency of the inputs, the yield gross income and physical and economic efficiency indicators were used. according to the results, the average gross income of sesame production in the experimental years was 63.3 million rials per hectare and under full and deficit irrigation regimes the average gross income values were 94.1 and 33 million rials per hectare, respectively. the average water physical efficiency under full and deficit irrigation treatment was 0.27 and 0.18 kg of product per cubic meter of water, respectively, and the average nitrogen fertilizer physical efficiency under full and deficit irrigation treatment was 18.8 and 6.56 kg per kg of fertilizer. in addition, the average water economic efficiency under full and deficit irrigation treatment was 21336 and 14224 rials per cubic meter of water, respectively. the results showed that with a 50% reduction in water consumption, the gross income of sesame production decreases to onethird. in contrast, choosing the right cultivar due to the availability of water increased sesame production by 66%. according to the results, it is suggested to select cultivars that have high yield and economic efficiency.