اولویت‌بندی کاشت محصولات کشاورزی با استفاده از معیارهای چندگانه و روش تحلیل سلسله مراتبی (ahp)، مطالعه موردی: استان مرکزی- دشت فراهان

با توجه به رشد روز افزون جمعیت و محدودیت منابع موجود رسیدن به الگوی کشت مناسب که از آن بتوان حداکثر بهره‏برداری را از عوامل و نهاده‏های تولید به ویژه عامل محدود کننده آب بدست آورد، ضرورتی انکارناپذیر است. هدف از این تحقیق رتبه‏بندی محصولات قابل کشت در دشت فراهان با استفاده از معیارهای چندگانه و روش تحلیل سلسله مراتبی بود. بدین منظور با استفاده از روش ahp محصولات قابل کشت بر اساس چهار شاخص آب، غذا، انرژی و سود اقتصادی و نیز ترکیب این چهار شاخص رتبه‏بندی شدند. نتایج تحلیل ahp نشان داد که معیارسود اقتصادی با وزن 0.35 و بعد از آن آب مصرفی با وزن 0.31 مهمترین عوامل در اولویت‏بندی محصولات قابل کشت در دشت فراهان می‏باشند. مقدار نسبت توافق در تمامی معیارها و زیرمعیارها کمتر از 0.1 بود که نشان دهنده سطح توافق قابل قبول در تحلیل‌ها می‌باشد. نتایج بدست آمده نشان داد بر اساس معیار آب مصرفی به ترتیب سه محصول زعفران، زیره و کاملینا، بر اساس معیار کالری تولیدی به ترتیب سه محصول سورگوم علوفه‏ای، سیب زمینی و ذرت علوفه‏ای، بر اساس انرژی مصرفی به ترتیب سه محصول سورگوم علوفه‏ای، ذرت علوفه‏ای و انگور و بر اساس سود اقتصادی اسطوخودوس، آویشن و گل‏گاوزبان اولویت اول کشت در سطح منطقه می‏باشند. نتایج نشان داد، الگوی کشت فعلی در منطقه مورد مطالعه الگوی کشت قابل قبولی نمی‏باشد و اصلاح الگوی کشت براساس معیارهای چندگانه و اولویت بندی کشت محصولات بر اساس این معیارها بایستی در دستور کار مدیران بخش اجرا قرار گیرد. اولویت‏بندی کشت محصولات بر اساس معیارهای چهارگانه ذکر شده در این تحقیق زمینه را برای اجرای تدریجی الگوی کشت بهینه در سطح دشت‏ها فراهم می‏نماید. لذا، با توجه به نتایج بدست آمده در این تحقیق، پیشنهاد می‏گردد که از روش‏های تصمیم‏گیری چند معیاره برای اولویت‏بندی محصولات قابل کشت و انتخاب الگوی کشت بهینه استفاده گردد.

prioritization of arable crops using multiple criteria and analytical hierarchy process (ahp) method, case study: markazi province - farahan plain

due to the increasing population growthand limited resources available, achieving a suitable cropping pattern from which maximum utilization of production factors and inputs, especially water as a limiting factor, can be obtained, is an undeniable necessity. the aim of this study was to rank arable crops in the farahan plain using multiple criteria and analytic hierarchy process. forthis purpose using ahp method cultivable crops were ranked based on four indices of water, food, energy and economic profit and also the combination of these four indices. the results of ahp analysis showed that the economic profit criteria with a weight of 0.35 and then water consumption with a weight of 0.31 are the most important factors in prioritizing arable crops in the farahan plain. the value of consistency ratio in all criteria and subcriteria was less than 0.1, which indicates the acceptable level of agreement in the analysis. the results showed that the first priority of cultivation in the region based on water consumption criteria, were saffron, cumin and camelina, basedon calorie production, were forage sorghum, potato and corn, based on energy consumption were, forage sorghum, forage corn and grapes and based on the economic benefits were, lavender, thyme and borage, respectively. the results showed that the current cropping pattern in the study area is not an acceptable cropping pattern and optimizing the cropping pattern based on the multiple criteria and prioritizing crop cultivation based on these criteria should be on the agenda of managers and decision makers. prioritization of crops cultivation based on the fourcriteria mentioned in this study provides the foundation for the gradual implementation of the optimal cropping pattern in the plains. therefore, according to the results obtained in this study, it is suggested to use multi criteria decisionmaking methods to prioritize arable cropsand select the optimumcropping pattern.