طراحی شبکه پایش آلودگی منابع آب‌زیرزمینی بر اساس آسیب‌پذیری ذاتی، منابع آلودگی و ارزش آب‌زیرزمینی، مطالعه موردی: دشت خاش-پشتکوه، استان سیستان و بلوچستان

تغییر کیفیت آب‌های زیرزمینی بر اثر عوامل طبیعی یا انسان‌زاد، می‌تواند بر سلامت انسان‌ها تاثیرگذار باشد. به همین جهت، طراحی شبکه پایش آلودگی آب‌زیرزمینی جهت دستیابی به اهداف مدیریت منابع آب و حفظ امنیت غذایی امری ضروری می‌باشد. هدف این پژوهش معرفی روشی جامع برای طراحی شبکه پایش آلودگی منابع آب‌زیرزمینی می‌باشد که بر مبنای تهیه نقشه‌ شاخص اولویت حفاظتپایش در سامانه اطلاعات جغرافیایی (gis) شکل گرفته است. لایه رستری شاخص اولویت حفاظت آبخوان با تلفیق نقشه‌های آسیب‌پذیری ذاتی بر اساس مدل drastic و ارزش‌گذاری کمیت و کیفیت آب‌زیرزمینی تهیه می‌شود. همچنین با تلفیق لایه‌های رستری ارزش‌گذاری منابع آلاینده (بر اساس پتانسیل آلایندگی) و ارزش‌گذاری حریم کیفی منابع آب‌زیرزمینی، لایه شاخص اولویت پایش در آبخوان بدست می‌آید. با روی‌هم‌گذاری شاخص‌های اولویت حفاظت و اولویت پایش و همچنین در نظر گرفتن جهت جریان آب‌زیرزمینی، ایستگاه‌های نمونه‌برداری از منابع آب‌زیرزمینی تعیین می‌شوند. چارچوب ارائه شده در محدوده مطالعاتی خاش-پشتکوه بکار گرفته شد و بر اساس آن تعداد 15 نقطه جهت پایش آلودگی آب‌زیرزمینی تعیین شد. نمونه‌برداری از این نقاط نشان داد مطابق پیش‌بینی شاخص اولویت حفاظت-پایش، در جنوب شرق و شمال آبخوان خاش و شمال آبخوان پشتکوه، غلظت عناصر سنگین مانند آرسنیک در برخی از چاه‌ها به دلیل وجود عوامل زمین‌شناسی بیشتر از حد مجاز برای شرب می‌باشند.

Designing a monitoring network for detecting groundwater pollution based on intrinsic vulnerability, pollution sources and groundwater value: a case study in Khash plain, Sistan and Balouchestan province, Iran

Groundwater quality degradation due to geogenic and anthropogenic factors can endanger the human health. Therefore, designing a groundwater pollution monitoring network can provide the information needed for achieving water resources management goals and improving water and food security. The main objective of this study was to introduce an integrated approach for designing a groundwater pollution monitoring network based on indexbased groundwater “protectionmonitoring priority” maps created with GIS. The raster layer of “protectionpriority index” was prepared by combining aquifer intrinsic vulnerability maps, produced based on the DRASTIC model, and estimated groundwater value based on the quantity and quality of groundwater. Moreover, by overlying pollutionsources risk maps and capture zone maps for wells, qanats and springs, the “monitoringpriority index” was obtained. By overlying the protectionpriority index and monitoringpriority index layers as well as considering the direction of groundwater flow, sampling points were determined. By applying the proposed method, 15 wells were selected for groundwater sampling in KhashPoshtkuh study area. Water samples collected from these wells revealed that, the concentration of toxic elements such as Arsenic is higher than the permissible limit for drinking in some wells in the southeast and north of Khash aquifer and the north of Poshtkuh aquifer which have geogenic origin.