ارزیابی آب کاربردی و بهره‌وری فیزیکی آب کلزا در دشت مغان

در پژوهش حاضر، از طریق انجام اندازه‌گیری‌های میدانی، میزان آب کاربردی فصلی و بهره‌وری فیزیکی آب کلزا (brassica napus l.) در 26 مزرعه تحت مدیریت زارعین (شامل 18، پنج و سه مزرعه به‌ترتیب، با روش آبیاری شیاری، بارانی سنترپیوت و بارانی کلاسیک ثابت) در سطح دشت مغان (استان اردبیل) طی فصل زراعی 991398، مورد ارزیابی قرار گرفت. مقدار فصلی کل آب مصرفی (آبیاری و بارندگی موثر) و عملکرد دانه کلزا به‌ترتیب، بین 2921 تا 6762 مترمکعب بر هکتار و 00/1 تا 70/3 تن بر هکتار متغیر بود (به‌ترتیب، با میانگین 4798 مترمکعب بر هکتار و 64/2 تن بر هکتار). نیاز آبی خالص کلزا در مزارع مورد مطالعه طی فصل زراعی 99-1398 و میانگین 10 ساله آن به‌ترتیب، در دامنه 285 تا 399 و 282 تا 354 میلی‌متر قرار داشت (به‌ترتیب، با میانگین 325 و 304 میلی‌متر). میانگین آب کاربردی فصلی در مزارع با روش آبیاری شیاری (4328 مترمکعب بر هکتار) به‌طور معنی‌داری (p < 0.01) بیشتر از مقدار نظیر آن برای مزارع تحت آبیاری بارانی سنترپیوت و کلاسیک ثابت (به‌ترتیب، 2154 و 2633 مترمکعب بر هکتار) بود. نمایه‌های بهره‌وری مجموع آب کاربردی و بارش موثر (wpi+pe) و بهره‌وری آب کاربردی (wpi) در مزارع مورد بررسی به‌ترتیب، بین 28/0 تا 95/0 و 41/0 تا 45/1 کیلوگرم بر مترمکعب متغیر بود (به‌ترتیب، با میانگین 58/0 و 77/0 کیلوگرم بر مترمکعب). بر اساس نتایج تحلیل رگرسیونی خطی چندمتغیره، عواملی شامل شوری آب آبیاری، تاریخ کشت، تراکم کشت بذر، تاریخ اعمال اولین آبیاری، طول دوره رشد گیاه، وزش بادهای شدید در دوره‌های زمانی مقارن با زمان برداشت محصول، ارتفاع مزارع از سطح دریا، شدت جریان آب تحویلی، متوسط دور آبیاری و میزان رطوبت و ناخالصی محصول در زمان برداشت به‌عنوان مهمترین عوامل موثر بر عملکرد دانه کلزا و نمایه‌های بهره‌وری آب در دشت مغان شناسایی شد.

Assessment of Rapeseed Water Use and Water Productivity across Moghan Plain, Ardabil Province, Iran

In this work, the seasonal applied water and physical water productivity of rapeseed (Brassica napus L.) were evaluated through monitoring 26 farmer fields (including 18, five, and three farmer fields with furrow, centerpivot, solidset irrigation systems, respectively) over Moghan Plain, Ardabil Province, Iran, during the growing season 20192020. The rapeseed seasonal water use (irrigation + effective precipitation) and the grain yield value ranged from 29216762 m3 ha1 and 1.003.70 ton ha1, respectively (with a mean of 4798 m3 ha1 and 2.64 ton ha1, respectively). The net rapeseed water requirement during the growing season 20192020 and its 10year mean value ranged from 285399 mm and 282354 mm, respectively (with a mean of 325 and 304 mm, respectively). The mean seasonal applied water at farmer fields with furrow irrigation (4328 m3 ha1) was significantly (p < 0.01) higher compared to the farmer fields with center pivot and solid set sprinkler irrigation (2154 and 2633 m3 ha1, respectively). Total water productivity (WPI+Pe) and irrigation water productivity (WPI) ranged from 0.28 to 0.95 kg m3 and 0.41 to 1.45 kg m3, respectively (with a mean of 0.58 and 0.77 kg m3, respectively). Based on the results of multivariate linear regression analysis, the factors, including irrigation water salinity, sowing date, seeding rate, date of the first irrigation, growth period length, strong winds near harvest time, the latitude of farmer fields, flowrate of delivered water, mean irrigation interval, and rapeseed grain moisture content and impurity rate were recognized as the most important factors affecting the grain yield and the physical water productivity indices.