تحلیل کاربرد رویکردهای هیدرولوژیکی و هیدرومورفواکولوژیکی در برآورد نیاز آبی اکولوژیکی و مطلوبیت زیستگاهی ماهی قزل‌آلای خال‌قرمز در رودخانه لیقوان‌چای

بررسی وضعیت اکولوژیکی، هیدرولوژیکی و مطلوبیت زیستگاه جوامع آبزی، از عناصر کلیدی در مدیریت اکوسیستمی رودخانه است. در این راستا در پژوهش حاضر، تعیین حداقل جریان زیستمحیطی رودخانه لیقوان‌چای با استفاده از روش هیدرولوژیکی تنانت بر اساس اطلاعات هیدرولوژیکی و برآورد نیاز آبی مطلوب اکولوژیکی با کاربرد مدل شبیه‌سازی زیستگاه و نیز تحلیل هیدرومورفواکولوژیکی و مطلوبیت زیستگاهی گونه ماهی قزل‌آلای خال‌قرمز، مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور، شبیه‌سازی مزوزیستگاه بر مبنای منحنی‌های شاخص مطلوبیت زیستگاه با مطالعات میدانی و نمونه‌برداری پارامترهای هیدرولیکی (عمق، سرعت و شاخص بستر) و اکولوژیکی انجام گرفت و مطابق با آن یک روش طبقهبندی جدید رژیم جریان اکولوژیکی با توجه به شاخصهای اکوهیدرولیکی مطلوبیت زیستگاه (عمق آب، سرعت جریان و بستر)، در نظر گرفته شد. ابتدا با استفاده از نقشه توپوگرافی رودخانه لیقوان‌چای و نرم‌افزار arcgis، هندسه مدل رودخانه و مقاطع عرضی، ایجاد شد. سپس شبیه‌سازی هیدرولیکی رودخانه با نرمافزار hec-ras انجام گرفت. در مرحله بعد شبیه‌سازی هیدرومورفواکولوژیکی و زیستگاهی در مدل mesohabsim، صورت گرفت. در این مدل اکوهیدرولیکی، رابطه بین هیدرولیک جریان و نیازهای زیستگاهی گونه ماهی قزل‌آلای خال‌قرمز با استفاده از مساحت قابل استفاده وزنی، برقرار گردیده و منحنی‌های دبی مطلوبیت زیستگاه گونه شاخص در دبی‌های مختلف استخراج شد. با استخراج منحنی دبی مطلوبیت زیستگاه، مطلوبیت رودخانه از لحاظ مقدار و موقعیت، مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد سرعت جریان مطلوب اکولوژیکی در محدوده بین 0/27 تا 0/76 متر بر ثانیه و عمق آب اکولوژیکی در محدوده بین 0/3 تا 0/7 متر در فصول و بخش‌های مختلف رودخانه، بایستی برقرار باشد. بر اساس محاسبات، محدوده رژیم جریان اکولوژیکی مطلوب برای تامین نیازهای زیستگاهی گونه قزل‌آلای خال‌قرمز در رودخانه مورد مطالعه، بین 0/27 تا 2/84 مترمکعب برثانیه به ترتیب در ماه‌های مهر و اردیبهشت، می‌باشد.

Analysis of Application of Hydrological and Hydromorphocological Approaches in Estimating the Ecological Water Demand and Habitat Suitability Salmo trutta in the Liqvanchay River

Investigation of ecological, hydrological and habitat suitability status of aquatic communities is one of the key elements in river ecosystem management. In this regard, in the present study, the determination of the minimum environmental flow of Liqvanchay River using hydrological method of Tennant based on hydrological Information and estimation of ecologically optimal water requirement using Habitat Simulation Model as well as hydromorphocological analysis and habitat suitability of index fish Salmo trutta L.1758 were investigated. For this purpose, mesohabitat simulation based on curves habitat suitability index were performed by field studies and sampling of hydraulic (depth, velocity and bed index) and ecological parameters and accordingly, a new method of classifying the ecological flow regime according to the echohydraulic indices of habitat suitability (water depth, flow velocity and bed) was considered. First, the geometry of the Liqvanchay River model and cross sections was created using the topography map of Liqvanchay River and ArcGIS software. Then the hydraulic simulation of the river was performed with HECRAS software. In the next step, hydromorphocological and habitat simulation were performed in MesoHABSIM model. In this Echohydraulic Model, the relationship between the hydraulic flow and the habitat needs of the species Salmo trutta was established by Weighted Usable Area, and the discharge habitat suitability curves of the target species were extracted in different discharges in both adult and juvenile life stages. By extracting the discharge habitat suitability curve, the desirability of the river in terms of quantity and location was investigated. The results showed that the optimal ecological flow velocity should be in the range between 0.27 to 0.76 m/s and the ecological water depth should be in the range between 0.3 to 0.7 m in different seasons and parts of the river.