مقایسه شاخص های بهره وری آب محصولات عمده زراعی در دشت اردبیل

در ایران نزدیک به 70 درصد محصولات کشاورزی از طریق کشت آبی بهدست می‌آید و سهم کشت آبی از سال 1339 تا به امروز در حال افزایش می‌باشد. با توجه به روند رو‌به رشدی که در جمعیت جهان مشاهده می‌شود و به‌منظور تامین نیاز آبی سایر بخش‌ها، بایستی با بهبود بهره‌وری آب سهم آب بخش کشاورزی تعدیل گردد. در ایران متوسط بهره‌وری نسبت به کشورهای پیشرفته دنیا از رقم پایینی برخوردار است. در دشت اردبیل نیز با توجه به کاهش منابع آب زیرزمینی و کاهش نزولات جوی نسبت به 30 سال گذشته، ضرورت ایجاب می‌کند تا با بالا بردن بهره‌وری و کاهش مصرف آب مدیریت مناسبی اتخاذ شود. هدف پژوهش حاضر مقایسه شاخص‌های بهره‌وری مصرف آب برای محصولات عمده زراعی در دشت اردبیل است. در این مطالعه ابتدا حجم نمونه با استفاده از رابطه کوکران و رابطه بارتلت و همکاران مشخص شد، اطلاعات مورد نیاز با استفاده از پرسشنامه جمع‌آوری شد. ابتدا 50 پرسشنامه بین افراد متخصص در بخش کشاورزی پخش شد. پس از اطمینان از روایی و پایایی پرسشنامه تعداد 1046 پرسشنامه در بین کشاورزان دشت اردبیل توزیع شد. نتایج بهره‌وری آب (شاخص cpd) نشان داد که محصول سیب‌زمینی دارای بیشترین بهره‌وری به‌میزان 2.95 کیلوگرم بر مترمکعب و محصول کلزا دارای کمترین بهره‌وری بهمیزان 0.67 کیلوگرم بر مترمکعب می‌باشد. همچنین، ‌سیب‌زمینی (6093 تومان) و جو (505 تومان) به ترتیب بیشترین و کمترین سود خالص به‌ازای هر متر مکعب آب آبیاری را دارا می‌باشند. با توجه به نتایج به‌دست آمده پیشنهاد می‌شود که محصولات استراتژیک مانند گندم و کلزا کشت شوند تا مقدار واردات آن‌ها کاهش یابد و تمهیدات صادرات محصولاتی نظیر سیب‌زمینی فراهم تسهیل شود.

Comparison of Water Productivity Indicators for Major Crops in Ardabil Plain

In Iran, about 70% of agricultural crops are obtained through irrigation and the share of irrigation has been increasing since 1960. Given the growing trend in the world’s population and to meet the water demand of other sectors, the share of water in the agricultural sector should be adjusted by improving water productivity. In Iran, the average water productivity is lower than that of the developed countries. In Ardebil plain, due to the decrease of groundwater resources and the decrease of rainfalls over the past 30 years, it is necessary to manage the water productivity and to reduce water consumption properly. The purpose of this study was to compare water productivity indices for major crops in Ardabil plain. In this study, the sample size was determined using Cochran’s and Bartlett’s et al. relationships, and the required information was collected by questionnaire. At first, 50 questionnaires were distributed among experts in agriculture. After assuring the validity and reliability of the questionnaire, 1046 questionnaires were distributed among the farmers in Ardabil plain. Results of water productivity (CPD index) showed that potato crop had the highest water productivity of 2.95 kg m3 and rapeseed crop had the lowest water productivity of 0.67 kg m3. Furthermore, potato (6093 Tomans) and barley (505 Tomans) had the highest and the lowest net profit per cubic meter of irrigation water, respectively. Based on the results, it is suggested that strategic crops such as wheat and rapeseed should be cultivated in order to reduce import level and facilitate the export mechanism for crops such as potatoes.