توسعه‌ الگوهای ضمنی و صریح در شبیه‌سازی معادلات هیپربولیک سنت‌ونانت

مدل‌های عددی جدید توسعه یافته برای حل معادلات هیپربولیک سنت‌ ونانت، ضمن داشتن ارزش علمی و تحقیقاتی نقش بسیار مهمی در طراحی سازه‌ای و نیز مدیریت عملکرد سازه‌های هیدرولیکی دارند. در این پژوهش، ضمن توسعه‌ دو الگوی گسسته‌سازی صریح معکوس و نیمه‌ضمنی براساس الگوی پرایزمن چهار نقطه‌ای، کاربرد آنها برای روندیابی سیل در بازه‌ای از رودخانه دوآب صمصامی در زیرحوضه‌های کارون مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفته است. مدل صریح معکوس بر مبنای الگوی priseman و الگوی نیمه‌ضمنی با بکارگیری الگوی پرایزمن برای مشتقات مکانی همزمان با کاربرد الگوی upwind توسعه یافته‌اند. شبیه‌سازی هیدروگراف خروجی جریان با ارزیابی عملکرد مدل‌ها با شاخص‌های ناشساتکلیف (ns)، ضریب تبیین (2r)، مجذور میانگین مربعات خطا و مقدار استاندارد شده‌ی آن (rmse) و (nrmse) و شاخص اختلاف توسعه یافته نسبی (qddr) با تعیین ضریب زبری مانینگ به عنوان پارامتر اصلاحی، در هر دو مدل در دوره‌ی واسنجی و صحت‌سنجی انجام شد. مقدار شاخص‌های مذکور برای مدل صریح معکوس و نیمه‌ضمنی در دوره صحت‌سنجی به ترتیب (9352/، 0.9886، 2.604، 24.6، 3.146) و (0.9843، 0.9943، 1.283، 12.1، 3.909) به دست آمدند که نشان از کارکرد قابل اعتماد دو مدل همراه با برتری نسبی مدل نیمه‌ضمنی بود. برای اطمینان از عملکرد مدل‌ها، هیدروگراف دیگری نیز مورد شبیه‌سازی قرار گرفت به طوری که مقدار ضرایب ns، nrmse و qddr برای مدل نیمه‌ضمنی و صریح معکوس به ترتیب (0.97، 8.172، 3.713) و (0.9339، 12.28، 2.612) محاسبه شدند. این مقادیر نیز قابلیت اعتماد و کارکرد دو مدل را تایید کردند. دقت مدل نیمه‌ضمنی در همه موارد بیشتر از مدل صریح معکوس بود. پایداری حل علاوه بر راندمان بالای محاسبات از جمله مزایای مدل نیمه‌ضمنی و تولید معادلات کوپلی پیچیده غیرخطی از محدودیت‌های آن می‌باشند.

Developing Semi-Implicit and Reverse Explicit Numerical Models for simulation of hyperbolic Saint-Venant equations

New developed numerical models for solving hyperbolic SaintVenant equations while having scientific and research value, play a significant role in the structural and performance management of hydraulic structures. In this paper, while developing two reverse explicit and semiimplicit numerical models based on Preissmann four points scheme, their application has been evaluated in a reach of Doab Samsami River, sub basin of Karoon. The reverse explicit has been developed based on Preissmann scheme and semiimplicit model has been developed using Preissmann scheme for distance derivatives with the Upwind scheme. Simulating of an output hydrograph using Manning roughness coefficient as setting parameter was performed with five accuracy criteria NashSutcliff (NS), Rsquare (R2), Root mean square error and its standardized value (RMSE, NRMSE) and Developed discrepancy ratio (QDDR) for two calibration and verification periods. The amount of mentioned criteria for explicit and implicit models were calculated as (0.9352,0.9886,2.604,24.6,3.146) and (0.9843,0.9943,1.283,12.1,3.909) illustrating the reliable performance of the two models with the tangible superiority of the semiimplicit model. For more assurance of models performance, another hydrograph was simulated so that the values of NS, NRMSE and QDDR for semiimplicit and reverse explicit models were calculated (0.97,8.172,3.713) and (0.9339,12.28,2.612), respectively. These values proved the reliability and performance of the two models. The semiimplicit model had more accuracy than the explicit one in all cases. Solution stability in addition to high calculation efficiency is advantages of the semiimplicit model while leading to coupled complicated nonlinear equations is its restriction.