بررسی اثر پوشش‌های طبیعی در کاهش تبخیر از سطح خاک تحت شوری‌های مختلف آب آبیاری

حفاظت از آب و افزایش بازده مصرف آن از ارکان اصلی کشاورزی پایدار به ویژه در مناطق خشک و نیمه‌خشک است. استفاده از خاکپوش‌های طبیعی سازگار با محیط زیست یک روش موثر کاهش تبخیر از سطح خاک و در نتیجه کاهش مصرف آب می‌باشد. در این پژوهش به منظور بررسی اثر پوشش‌های مختلف در شرایط شور و غیر شور بر تبخیر از سطح خاک، آزمایشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا ً تصادفی با چهار تیمار پوشش (:c1 خاک بدون پوشش، c2: سنگریزه، c3: کنجاله کنجد و c4: ضایعات پسته)، سه سطح شوری آب آبیاری (s1: آب شرب با شوری 0.8 ds m1، s2: آب با شوری 6 ds m1 و s3: آب با شوری 12 ds m1) و سه تکرار انجام شد. نتایج نشان داد که بیشترین کاهش تبخیر بعد از سه هفته به میزان 58% در تیمار پوشش سنگریزه و سپس کنجاله کنجد و ضایعات پسته به ترتیب به مقدار 41 و 37% نسبت به شاهد مشاهده شد. با خاکپوش سنگریزه حتی 105 روز بعد از آبیاری نیز تبخیر تجمعی 7% کمتر و رطوبت خاک حدود دو برابر بیشتر از خاک بدون پوشش بود. اگر چه اثر شوری آب آبیاری بر تبخیر از خاک معنی‌دار نبود اما نتایج نشان داد که رطوبت خاک در تیمارهای آب شور نسبت به تیمار غیر شور در هر نوع خاکپوش نسبت به خاک لخت حدود 1 تا 3 درصد بیشتر بود. با تعمیم نتایج کاهش تبخیر به سطح مزرعه، دور آبیاری حداقل 5 روز طولانی‌تر و تعداد دفعات آبیاری باغات پسته در دوره رشد، در منطقه اردکان حداقل یک بار کمتر می‌شود. با کاربرد پوشش سنگریزه، کنجاله کنجد و ضایعات پسته به ترتیب می‌توان 8.5، 6 وmm3 5.4 آب صرفه‌جویی نمود. این حجم صرفه‌جویی در راستای تعادل بخشی سفره‌های آب زیرزمینی معادل با خاموشی 185 چاه با دبی lit/s 20 به ترتیب به مدت 27، 19 و 17 روز در منطقه اردکان است.

The effect of natural mulches on evaporation reduction of soil surface under different irrigation water salinity

Water conservation and increasing water use efficiency is one of the major principles of sustainable agriculture, especially in arid and semiarid regions. Application of natural ecofriendly mulches is an effective method for reducing soil evaporation and consequently water consumption in agriculture. In this study, the effect of different mulch types on soil evaporation was investigated under saline and nonsaline conditions. A factorial pot experiment in a completely randomized design was conducted with four mulch types (C1: bare soil, C2: gravel, C3: sesame residue and C4: pistachio residue), three levels of irrigation water salinity (S1: EC=0.8 dS m1 (fresh water), S2: EC= 6 dS m1 and S3: EC=12 dS m1) in three replications. Results showed that the highest evaporation reduction after 3 weeks was observed in soil with gravelly mulch (58%) followed by sesame (41%) and pistachio (37%) residue as compared to the bare soil. Soil evaporation and residual water content in gravelly covered soil were respectively 7% lower and two times higher than those ones of the bare soil even 105 days after irrigation. Although the effect of water salinity on soil evaporation was not significant, however soil moisture in saline treatments was about 13% higher than that of nonsaline one in any type of mulch. By generalizing the results of the evaporation reduction to the field, irrigation interval become at least 5 days longer and irrigation events of the pistachio orchards in Ardakan region decrease at least one time during the growing season. The amounts of reserved water due to application of gravel, sesame and pistachio mulch were 8.5, 6 and 5.4 Mm3, respectively. In view of the aquifer balance, these amounts of saving water results in 185 wells with 20 lit/s discharge being off for 27, 19 and 17 days, respectively.