واکاوی نیازهای آموزشی کشاورزان دارای سامانه آبیاری سطحی در راستای بهبود بهره‌وری آب (مطالعه موردی: استان قزوین)

کمبود آب ناشی از رشد جمعیت، تغییرات اقلیمی، توسعه صنایع و مداخلات انسانی به یک بحران جدی، به‌خصوص در مناطق خشک و نیمه‌خشک تبدیل شده است. درصد عمده‌ای از اراضی کشاورزی در جهان و ایران به ‌روش‌های سطحی آبیاری می‌شوند. این پژوهش به منظور واکاوی نیازهای آموزشی کشاورزان دارای سامانه آبیاری سطحی در راستای بهبود بهره‌وری آب انجام شد. برای نیازسنجی آموزشی کشاورزان از الگوی سه‌بعدی کافمن، کوریگان و جانسون و روش دلفی استفاده گردید. میزان آگاهی کشاورزان نسبت به نیازهای آموزشی از سه دیدگاه کشاورزان، صاحب‌نظران و مسئولان و مجریان فرآیند آموزشی برای زارعین به ترتیب 1.23±3.31، 0.76±2.23 و 0.95±2.20 (از امتیاز کل 5) و برای باغداران به ترتیب 1.15±3.50، 0.80±2.27 و 0.81±2.36 حاصل شد. نتایج نشان داد، میزان دانش و آگاهی کشاورزان در اکثر نیازهای آموزشی به خصوص از دیدگاه صاحب‌نظران و مجریان آموزشی، کمتر از مقدار متوسط (امتیاز 3) است. پر اهمیت‌ترین نیازهای آموزشی بر اساس این سه دیدگاه به ترتیب مربوط به گویه‌های «مدیریت زمان مراحل مختلف آبیاری»، «تطبیق مدیریت مزرعه با نوع سامانه آبیاری» و «مدیریت مصرف آب در هنگام خشکسالی و کم‌آبی» برای زارعین و «شیوه اصولی احداث باغ برای بهره‌وری بیشتر»، «آگاهی از انواع و مراحل مختلف اخذ تسهیلات» و «آشنایی با تبعات زیست‌محیطی استفاده از آب‌های نامتعارف» برای باغداران بود. یافته‌های این پژوهش اولویت‌های تعریف سرفصل‌ها و دوره‌های آموزشی برای کشاورزان دارای سامانه آبیاری سطحی را نشان داد. علاوه بر آموزش کشاورزان، باید بر ظرفیت‌سازی سازمان‌های موثر در آموزش کشاورزان نیز تمرکز و تاکید شود.

Analysis of educational needs of Farmers with surface irrigation system to improve water productivity (Case study: Qazvin province)

Water scarcity has become a serious crisis due to population growth, climate change, industrial development and human intervention, especially in arid and semiarid regions. A large percentage of agricultural lands in the world and Iran are irrigated by surface irrigation methods. The threedimensional model of Kauffman, Corrigan and Johnson and Delphi method were used for educational needs assessment of farmers. water users’ awareness of educational needs from the three perspectives of ‘farmers’, ‘experts and officials’ and ‘educational process executives’ for farmers were 3.31±1.23, 2.23±0.76 and 2.20±0.95 (The total score was 5) and for horticulturists were 3.50±1.15, 2.27±0.80 and 2.36±0.81, respectively. The status of farmers knowledge in most educational needs, especially from experts and educational executives, is less than average (Score 3). The most important educational needs based on three perspectives were time management of different stages of irrigation, adaptation of farm management with irrigation system type and management of water use during drought and water scarcity, respectively. Also, garden constructing principles for more productivity, knowledge of different types and stages of financial facilities and environmental problems of unconventional water use for horticulturists. The findings of this study showed the priorities of defining the educational headings and training courses for farmers with surface irrigation system. In addition to farmers education, the focus should be on capacity building of farmers education organizations.