تعیین و ارزیابی ردّپای آب‌های سبز، آبی و خاکستری در تجارت بین المللی محصولات کشاورزی ایران

اقلیم ایران خشک و نیمه‌خشک است و در معرض خشکسالی و بحران آب قرار دارد. برای کاهش بحران آب، تجارت بین‌المللی محصولات کشاورزی می‌تواند نقش بسزایی در توزیع مجدد منابع آب داشته باشد زیرا کالاهای مورد معامله حاوی مقدار زیادی آب مجازی هستند. از این رو، این تحقیق به مطالعه جامع از ردپای آب و تجارت آب مجازی ایران با استفاده از سه آب خاص به نام‌های آب سبز، آب آبی و آب خاکستری متمرکز است. با استفاده از مفهوم آب مجازی که‌توسط آلن (1994) معرفی و توسط هوکسترا و هانگ (2003) بسط داده شد، تجارت آب مجازی برای تمام محصولات زراعی ایران طی سال‌های 2016-2018 تخمین زده‌‌شد. نتایج نشان می‌دهد میانگین صادرات آب مجازی ایران 6.232 میلیارد متر‌مکعب در سال و واردات آب مجازی 18.838 میلیارد متر‌مکعب در سال است و به‌طور کلی ایران در این مدت وارد‌کننده خالص آب مجازی است. واردات آب مجازی به ایران عمدتا از طریق آب سبز صورت می‌گیرد و سهم آب سبز از کل واردات آب مجازی ایران 75.21 درصد است. سهم آب خاکستری از کل واردات آب مجازی 12 درصد و از کل صادرات آب مجازی نیز 8 درصد می‌باشد. بزرگترین صادرات آب مجازی ایران آب آبی است و 65.36 درصد از کل صادرات آب مجازی ایران را شکل می‌دهد. ایران اغلب آب مجازی سبز را از کشور‌های هند، روسیه، برزیل، انگلستان، سوییس، سنگاپور و پاکستان وارد می‌کند و به کشور‌های عراق، امارات، ویتنام، پاکستان، هند، هنگ‌کنگ، روسیه، آب مجازی آبی صادر می‌کند. 94 درصد از صادرات آب مجازی ایران مربوط به میوه، آجیل و سبزیجات است که عمدتا از طریق پسته، خرما، سیب، فلفل و گوجه‌فرنگی انجام می‌شود. همچنین 81 درصد از کل واردات آب مجازی ایران از نوع غلات است. در آخر مشخص شد فاصله‌ی مکانی و داشتن مرز مشترک زمینی و دریایی تاثیر مثبت بر تجارت آب مجازی ایران داشت و بیشترین واردات و صادرات آب مجازی با کشورهایی بود که دارای مرز مشترک با ایران بودند. همچنین واردات آب مجازی از طریق واردات محصولات کشاورزی می‌تواند باعث ذیره آب در سطح ملی شود.

Determination and Assessment of Green, Blue and Gray Water Footprints in the International Trade of Agricultural Products of Iran

Iran’s climate is arid and semiarid and subject to droughts and water crises In order to alleviate water crises, international trade of Agricultural Products can play a significant role in redistributing water resources because the traded goods contain a large amount of virtual water. Therefore, this research focuses on a comprehensive study of Iran’s water footprint and virtual water trade using three specific water named Green water, Blue water and Grey water. Using the concept of virtual water introduced by Allan 1994 and developed by Hoekstra and Hung (2002), we estimated virtual water trade for all crops of Iran during 20162018. The results show that Average virtual water export of Iran is 6.232 billion m3/year and virtual water import is 18.838 billion m3/year and in general, Iran is a net importer of virtual water during this time period. Virtual water import to Iran are mainly through green water and green water contribute to 75.21% of total virtual water import. The blue water is the largest of Iran’s virtual water exporter and contribute to 65.36 % of total virtual water export. Iran mainly imports green virtual water from the India, Russia, Brazil, England, Switzerland, Singapore and Pakistan and mainly exports blue virtual water to the Iraq, UAE, Vietnam, Pakistan, India, Hong Kong, Russia. The 94 % of virtual water exported by Iran is linked to Fruits and Nuts. Which are mainly through Pistachio, dates, apples, peppers and tomatoes. Also, 81% of Iran’s virtual water imports are from cereals. Finally, it was found that spatial distance and having a common landsea border had a positive impact on Iran’s virtual water trade and most of the virtual water imports and exports were with countries that had a common border with Iran. Also, importing virtual water through importing agricultural products can save water at national level.