مدلسازی رواناب و برآورد میزان تغییرات رواناب در اثر عوامل اقلیمی و انسانی

تفکیک تاثیر هر یک از عوامل اقلیمی و عوامل بشری در فرآیندهای هیدرولوژیکی در مدیریت منابع آب بسیار مهم می‌باشد. در این مطالعه، آنالیز روند و آنالیز تغییرات کوتاه مدت رواناب سالانه حوضه سجاسرود واقع در استان زنجان به ترتیب با روش‌های رگرسیون خطی و آزمون پتیت در دوره آماری 1987 تا 2012 انجام شد. نتایج حاصل نشان داد که سری زمانی رواناب در حوضه سجاسرود روند کاهشی داشته و نقطه شکست سری زمانی رواناب سال 1998 می‌باشد. بر این اساس، سری زمانی رواناب به بازه زمانی پایه و بازه زمانی ارزیابی تقسیم گردید. جهت شبیه‌سازی فرآیند هیدرولوژیکی از ابزار ارزیابی آب و خاک (swat) استفاده شد. واسنجی مدل swat برای رواناب ماهانه انجام گردید. مقادیر پارامترهای nse، pbias و rsr در دوره زمانی واسنجی 0.7، 7.3 و 0.55 محاسبه گردید. در دوره صحت‌سنجی نیز مقادیر پارامترهای nse، pbias و rsr به ترتیب 0.65، 9.4 و 0.58 تخمین زده شد. بررسی نتایج نشان داد که عملکرد مدلswat در شبیه‌سازی جریان در دوره واسنجی و صحت‌سنجی خوب می‌باشد. همچنین نتایج مطالعه در حوضه سجاسرود نشان داد که سهم عوامل اقلیمی و عوامل انسانی در کاهش رواناب حوضه به ترتیب 33% و 67% می‌باشد. رویکرد ارائه شده به مدیران کمک می‌کند تا سیاست‌هایی را اتخاذ نمایند که می‌تواند شرایط رودخانه و اکوسیستم منطقه را بهبود ببخشد.

Runoff modeling and estimation of runoff changes due to climatic and human factors

Quantifying the impact of climate change and human activities on hydrological processes is of great importance for regional waterresource management. In this study, trend analysis and analysis of the shortterm variations in annual streamflow in the Sajasrood Watershed (SW) during the period 1987–2012 were conducted using linear regression and the Pettitt test. The time series for streamflow in SW exhibits declining trends. The results show that its break point is 1998, so that the streamflow can be divided into the baseline period and the evaluation period. The Soil and Water Assessment Tool (SWAT) was employed to simulate the hydrological processes. SWAT was first calibrated at monthly time step. The NSE, PBIAS, and RSR for the calibration period (19881992) were 0.7, 7.3, and 0.55, respectively. The NSE, PBIAS, and RSR for the validation period (19931995) were 0.65, 9.4, and 0.58, respectively. The results suggest that SWAT performance was good during calibration and validation periods. The results show that the contribution rates of climate change and human activities to runoff are 33% and 67% during 19992012. The proposed framework can help policy makers to regulate the policies accordingly so that the river may restore to a better level and ecosystem may get improved.