اثر آرایش‌های مختلف کشت در آبیاری نواری قطره‌ای بر عملکرد و بهره‌وری مصرف آب آبیاری گندم در همدان

خشکسالی‌های اخیر و کاهش بوجود آمده در منابع آب زیرزمینی و سطحی کشور لزوم تغییر روش‌های آبیاری سطحی به شیوه‌های نوین آبیاری را، راهکاری مفید در شرایط کنونی به‌منظور افزایش بهره‌وری آب مطرح نموده است. لذا این پژوهش با 4 آرایش کاشت و 2 فاصله نوار آبیاری قطره‌ای (60 و 75 سانتی‌متر) در مقیاس مزرعه‌ای (طول 75 متر) و یک تیمار آبیاری شیاری مرسوم (تیمار شاهد) در ایستگاه اکباتان مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی، و منابع طبیعی همدان در سال‌های زراعی 96-1395 و 97-1396 انجام شد. مقدار نیاز آبی براساس میانگین آمار 10 ساله داده‌های هواشناسی ایستگاه فرودگاه همدان و با استفاده از فرمول پنمن مانتیس محاسبه شد. دور آبیاری قطره‌ای و سطحی بهترتیب 6 و 12 روز در نظر گرفته شد. میانگین دو ساله حجم آب مصرفی در دو سیستم آبیاری قطره‌ای و نشتی به‌ترتیب 4026 و 6028 متر مکعب در هکتار تعیین شد. متوسط بهره‌وری مصرف آب در تیمارهای آبیاری قطره‌ای ( تیپ) 1.73 کیلوگرم بر متر مکعب محاسبه شد. نتایج نشان داد که آبیاری قطره‌ای نواری باعث کاهش 33 درصدی در آب مصرفی و افزایش 73 درصدی بهره‌وری مصرف آب نسبت به روش آبیاری جویچه‌ای شده است. بیشترین و کمترین میانگین دوساله عملکرد دانه و بهره‌وری مصرف آب به‌ترتیب مربوط به دو تیمار t1 (تعداد 4 ردیف کاشت به فاصله 15 سانتی‌متر در دو طرف نوار، با فاصله نوارهای 75سانتی‌متر) و نشتی به‌میزان 7443 و 5996 کیلوگرم در هکتار و 1.89 و 1 کیلوگرم بر متر مکعب شد که تفاوت معنی‌داری در سطح احتمال یک درصد داشتند. لذا با توجه به شرایط بحرانی آب در کشور و در صورت استفاده از آبیاری قطره‌ای نواری (تیپ) در زراعت گندم، فاصله نوار تیپ 75 سانتیمتر با تعداد 4 ردیف کشت با فاصله 15 سانتیمتر از یکدیگر در اطراف هر نوار که بیشترین عملکرد و بهره‌وری مصرف آب را به خود اختصاص داده است توصیه می‌شود.

Effects of different wheat planting patterns in drip tape irrigation on yield and water productivity of bread wheat in Hamedan.

The recent drought and the decrease in the ground and surface water resources of the country have raised a change in the surface irrigation methods to new irrigation methods as a useful strategy, in order to increase the water productivity in the present situation. Therefore, this research was carried out with 4 planting patterns and two Drip irrigation tape intervals (60 and 75 cm) in field scale (length 75 meters) and furrow irrigation treatment (control treatment) at Ekbatan station of Hamedan Agricultural and Natural Resources Research and Education Center in 20162017 and 20172018. The irrigation water requirements was calculated based on the average 10year weather data of the Hamedan Airport Station using the PenmanMantis formula. Irrigation intervals were considered as 6 and 12 days for drip and surface irrigation method respectively. The twoyear average volume of water used in two irrigation systems, drip and furrow irrigation method was 4026 and 6028 (m3.ha1), respectively. The Average of water productivity in drip irrigation treatments 1.73 kg.m3 was calculated. The results showed that drip strip irrigation reduced 33 percent in water consumption and increased 73 percent in water productivity compared to furrow irrigation. Maximum and minimum twoyear mean grain yield and water productivity were related to two T1 treatments (four rows of 15 cm spacing on both sides of the strip, with strips of 75 cm spacing) and furrow irrigation of 7443 and 5996 kg.ha1 and 1.89 and 1 kg. m3 respectively, which had a statistically significant difference p≤0.01. Therefore, According to critical water conditions in the country and if using drip irrigation (tape) in wheat crop, the distance between the strip of 75 cm and the four rows with a distance of 15 cm from each other around each strip that has the highest yield and water productivity, is recommended