تاثیر شاخص‌های بارندگی روی مصرف منابع آب زیرزمینی و الگوی کشت (مطالعه موردی: دشت شبستر از حوزه دریاچه ارومیه)

منابع آب‌های‌زیرزمینی از مهمترین منابع تولیدی در فعالیت‌های کشاورزی محسوب می‌شود. برداشت بی‌رویه از منابع آب‌زیرزمینی و بروز شرایط نامساعد آب و هوایی و تداوم آن، چالش‌های مهمی را در مدیریت منابع آب به وجود آورده‌است. بر این اساس تجدیدنظر در مدیریت منابع آب امری ضروری است. دشت شبستر از مناطق مهم کشاورزی استان آذربایجان‌شرقی محسوب می‌شود که با برداشت بی‌رویه آب و بحران منابع آبی مواجه شده‌است. با توجه به اینکه بارندگی مهمترین عامل در تغذیه منابع آب‌های زیرزمینی می‌باشد، لذا در مطالعه حاضر سعی شده‌است که با استفاده از الگوی برنامه‌ریزی پویا تاثیر شاخص‌های بارندگی روی حجم و مصرف آب‌زیرزمینی و الگوی کشت دشت شبستر در افق زمانی 10 ساله بررسی شود. نتایج نشان داد که شاخص بارش استاندارد 48 ماهه (spi48) با شاخص منبع آب‌زیرزمینی (gri) و ارتفاع سفره آب‌زیرزمینی همبستگی بالایی داشته و تعیین ارتفاع پمپاژ آب براساس شاخص spi48 موجب بهبود بیلان آبخوان می‌گردد. سطح زیرکشت محصولات گندم، جو و انگور در شرایط خشکسالی افزایش یافته و سطح زیرکشت محصولات پرآب مانند گوجه‌فرنگی و یونجه کاهش می‌یابد. کاهش استخراج و مصرف آب با بکارگیری تکنولوژی‌های آبیاری آب‌اندوز و اعمال قیمت‌های مناسب برای محصولات کم‌آب از راهکار‌های اساسی ترمیم سفره آب‌های زیرزمینی در منطقه شبستر می‌باشد.

Effect of Rainfall Indices on Ground Water Resource Consumption and Cropping Patterns (Case study: Shabestar plain from Urmia lake Basin)

Groundwater resources are important production factors in agricultural production. The excessive extraction of groundwater resources and the unfair weather conditions have made the important challenges in water resources management. According to this, reconsideration in management of water resources seems necessary. Shabestar plain is one of the most important areas of agriculture in EastAzerbaijan province that confront with excessive extraction of groundwater and water resources crisis. Given that rainfall is the main factor in nutrition of groundwater resources so, in this study was tried to investigate the effect of rainfall indices on volume and consumption of groundwater and cropping patterns using the dynamic programming model in Shabestar plain in tenyear horizon. The results showed that there is strong correlation between 48Monthly Standardized Precipitation Index (SPI48) and Groundwater Resource Index (GRI) and height aquifer. Seting water pumping height on SPI48 caused the balance of aquifer gets better. According to the results, in drought conditions crops cultivation of wheat, barley and grape increased and crops cultivation of tomato and alfalfa decreased. Reduce water extraction and consumption using water saving irrigation technologies and also applying appropriate prices for lowwater crops are the basic strategies for restoration of groundwater table in the Shabestar region.