تاثیر تغییر کاربری اراضی بر تبخیر و تعرق پتانسیل (مطالعه موردی: زیر حوضه سقز)

پدیده تبخیر و تعرق باعث تلفات آب و رطوبت از سطوح آبی، خاک و پوشش گیاهی می‌شود و محاسبه آن از طریق روشی مناسب با توجه به میزان اندک نزولات جوی و محدودیت منابع آب در ایران از اهمیت زیادی برخوردار است. پژوهش حاضر سعی در برآورد تبخیر و تعرق پتانسیل و تحلیل ارتباط آن با کاربری زمین دارد و هم‌چنین در نظر است تغییرات بلند‌مدت کاربری اراضی زیر حوضه سقز بررسی ‌شده و تاثیرات آن بر تغییرات تبخیر و تعرق مورد بررسی قرار گیرد. در این بررسی از میانگین درازمدت داده های هواشناسی هفت ایستگاه هواشناسی و داده‌های تشتک تبخیر ایستگاه سقز برای تعیین روش مناسب تخمین etoاستفاده شد. از داده‌های ماهواره‌ای سنجنده tm, etm و لندست هشت با استفاده از نرم افزار‌های envi و gis در استخراج کلاس‌های کاربری طی سال‌های 2013-1992 استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان می‌دهدکه بهترین روش برای این منطقه به عنوان اقلیم سرد و معتدل روش تشعشعی فائو با ضریب تبیین 0.89 و nash با مقدار 0.86 در ایستگاه بیجار و روش بلانی کریدل با ضریب تبیین 0.94 وnash با مقدار 0.92 در ایستگاه سنندج است. نتایج حاصل از تغییر کاربری اراضی نشان می‌دهد که کلیه تغییرات مربوط به کاهش مساحت در بخش مرتعی و افزایش مساحت به ترتیب در کاربری اراضی شهری، سطح مساحت آب در رودخانه‌ها، اراضی باغی و اراضی زراعی بوده است. هم‌چنین نتایج همبستگی تبخیر و تعرق و کاربری اراضی نشان می‌دهد که بیشترین همبستگی تبخیر و تعرق گیاه مرجع با مقدار 0.95 در اراضی زراعی وکمترین آن با مقدار 0.38 در مساحت سطح آب‌های سطحی می‌باشد.

Effect of land use changes on potential evapotranspiration (Case study: Saqqez catchment)

The phenomenon of evapotranspiration causes water and moisture losses from water, soil and vegetation levels. Due to the small amount of atmospheric precipitation and water resource constraints in Iran, it is important to calculate it through a suitable method. The present research attempts to evaluate the Reference crop evapotranspiration (ETo) and investigate its relationship with land use. Also longterm land use changes was considered its effects on evapotranspiration changes in the Saqqez catchment. In this study, the longterm mean values of temperature, humidity, sunshine and wind speed data at seven meteorological stations and evaporation pan data of Saqez station were used to determine the appropriate ETo estimation method. TM, ETM and Landsat 8 satellite data and ENVI and GIS techniques were used to extract land use classes during the years 19922013. The results of the research indicate that the best method for this region as the cold and moderate climate was FAO radiation and BlaneyCriddle with R2 = 0.89 and Nash –Sutcliffe = 0.86 and R2 = 0.94 and Nash –Sutcliffe = 0.92 in Bijar and Sanandaj station respectively. The results of land use changes indicate that the main changes in land use related to the reduction of area in the rangelands and the increase of area in urban areas, water coverage, agricultural land and garden lands. Also, the results of correlation between evapotranspiration and land use indicate that the highest correlation (0.96) was obtained on agricultural lands and the least correlation (0.38) was observed in the surface area of the rivers.