ارزیابی قضیۀ هکچر-اوهلین-ونک در اقتصاد ایران

سنجش سهم صادرات و واردات هریک از عوامل تولیدی به موازات صادرات و واردات کالاها و خدمات در جریان تجارت خارجی به‌عنوان قضیۀ هکچراوهلینونک در ادبیات اقتصادی، حائز اهمیت است و امکان سنجش این مفهوم در سطحی خرد و به‌تفکیک رشتۀ فعالیت‌های اقتصادی از منظر شناسایی الگوی تجاری از اهمیتی دوچندان برخوردار است. در مطالعۀ حاضر، اعتبارسنجی قضیۀ هکچراوهلینونک با بررسی فهرست عوامل تجاری برای شش عامل تولیدی نیروی کار (غیرماهر، نیمه‌ماهر و ماهر)، سرمایۀ فیزیکی، تحقیق و توسعه و انرژی در اقتصاد ایران انجام شده است. این مطالعه، قضیۀ مزبور را با توسل به ابزار دادهستانده، فراوانی و کمیابی نسبی عوامل تولیدی به فهرست عوامل تجارت خالص مرتبط می‌سازد و آزمون اعتبارسنجی را با استفاده از داده‌های خرد 78 رشته فعالیت اقتصاد ایران در زیربخش‌های کشاورزی، صنعت و خدمات، برای جدول‌های دادهستاندۀ 1390 و 1395 اقتصاد ایران انجام می‌دهد. نتایج اقتصاد ایران برای سال‌های 1390 و 1395 نشان می‌دهد فهرست عوامل تجاری در 61/34 درصد از رشته فعالیت‌ها (27 بخش) منفی است و این بخش‌ها واردکننده‌اند؛ بنابراین دارای کمیابی نسبی عوامل هستند. همچنین این فهرست در 25/60 درصد رشته فعالیت‌ها (47 بخش) مثبت و دارای وفور نسبی عوامل است و بنابراین صادرکنندۀ عوامل بوده است. در هرکدام از سال‌های مورد بررسی در چهار زیربخش از بخش خدمات، تجارت عوامل صورت نگرفته است. علاوه بر این، نتایج در رابطه با تغییر ساختار شدت عوامل‌بری نشان می‌دهد در سال 1390 بالاترین اثرگذاری در فرایند تولید مربوط به نیروی کار غیرماهر و سرمایۀ فیزیکی و در سال 1395 مربوط به سرمایۀ فیزیکی و مخارج تحقیق و توسعه بوده است.طبقه‌بندی jel: f0، f14، f20.

Evaluating of the Hecker-Ohlin-Vanek Theorem in Iranian Economy

Measuring the share of exports and imports of each factor in exports and imports of goods and services according to HeckscherOhlinVanek theorem is important, and its measurement at the micro level and at the level of economic activities is doubly important to identify the trade patterns of countries. This study examine the validation of the HeckscherOhlinVanek (HOV) theorem by examining the factor content of trade for six factors: Labor (unskilled, semiskilled, and skilled), physical capital, research and development, and energy in the Iranian economy. Using the inputoutput table, the HOV hypothesis was examined by relating the relative abundance and scarcity of factors to the factor content of trade . The validation test was conducted using micro data for 78 activity sectors in agriculture, industry and services using the 2011 and 2016 inputoutput tables in the Iranian economy. The results show for Iran’s economy in 2011 and 2016 that the factor content of trade was negative in 34.61% of activities (27 sectors) and the factors were imported. In 60.25% of the activities (47 sections), it was positive and had a relative surplus of factors, so the factors were exported. In each of the years studied, in 4 subsectors of the services sector, there was no factor trade. In addition, the results show that in 2011 the greatest influence on the production process was from unskilled labor and physical capital, while in 2016 physical capital and spending on research and development predominated.JEL Classification: F0, F14, F20.