استخراج اصول حاکم بر ایده عدالت در آراء امام خمینی

عدالت ازمسائلی است که به جهت عمق مفهومی آن نمی توان آن را تنها در چارچوب حوزه ای خاص از علوم انسانی محدود کرده و برآن اساس معنا و تبیین نمود. اما شاید ملموس ترین مصداق وجود یا عدم وجود عدالت را بتوان در حوزه اقتصاد و معیشت جامعه مشاهده کرد. این مفهوم به صورت مستقیم و غیر مستقیم در قالب مباحثی چون برابری توزیع، عدالت اقتصادی، توسعه، رشد و ... در ادبیات اقتصادی بسیار مطرح شده است. از طرفی در دیدگاه اسلامی موضوع عدالت به جهت اهمیت ان در تعالیم دینی بسیار مورد توجه متفکران اسلامی قرار گرفته و از زوایای مختلف مورد بحث و بررسی واقع شده است و بعد اجتماعی عدالت در قالب مفهوم عدالت اجتماعی بیان شده است.در میان اندیشمندان اسلامی امام خمینی به دلیل نگرشهای اجتماعی شان و همچنین در مقام بنیانگذار و رهبر یک نظام سیاسی - اجتماعی طبیعتا توجه عمیقتری به موضوع عدالت داشته اند. این مطالعه در صدد آن است که با بررسی نظرات و آرا امام خمینی ایده عدالت را در تفکراتشان مورد بررسی قرار داده و اصول حاکم بر دیدگاه ایشان را پیرامون این مفهوم کشف و استخراج نماید. بر پایه این تحقیق بیشترین توجه و رویکرد امام خمینی به موضوع عدالت به کارکردهای اقتصادی این مفهوم که در ارتباط مستقیم با نحوه زندگی عموم مردم قرار دارد باز می گردد. لذا اساسا این مطالعه می تواند ذیل مباحث اقتصادی طرح و در چارچوب قواعد اقتصادی مورد توجه قرار گیرد. این مطالعه به شیوه تحلیل محتوا صورت گرفته و نشان می دهد که هسته محوری اندیشه امام خمینی پیرامون عدالت را دو مفهوم برابری وتامین نیازهای اساسی عموم مردم تشکیل می دهد. بنابراین می توان عدالت را در اندیشه امام خمینی به معنای برابری افراد جامعه در تامین نیازهای اساسی آنان معرفی نمود. نکته قابل توجه در این زمینه هماهنگی و مطابقت نسبی این نوع نگرش به ایده عدالت با دیدگاهی است که در اقتصاد توسعه تحت عنوان ایده نیازهای اساسی مطرح شده است. این نکته به نحوی نشان می دهد که نگرش امام خمینی به مفهوم عدالت از پشتوانه علمی نسبتا محکمی برخوردار است. از طرف دیگر با استخراج چهارده اصلی که در این تحقیق به عنوان اصول کلی حاکم بر دیدگاه امام خمینی پیرامون عدالت استنباط شده است می توان چارچوب کلی الگوی اجرایی عدالت را در آرا ایشان مشخص نمود. این اصول در قالب یک سیستم و مجموعه نظام مند تقسیم بندی شده و مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته است.