اثر پیمان تجاری ایران ترکیه بر حجم واردات و قاچاق بین دو کشور

توافقات ترجیحی نوعی از پیمان‌‌های تجاری هستند که طی آن دو کشور در لیست مشخص و محدودی از کالاها به یکدیگر تخفیفات تعرفه‌ای اعطا می‌نمایند. توافق ترجیحی ایران و ترکیه در سال 1394 از زوایای مختلفی مورد انتقادات توصیفی بوده‌است؛ لیکن این موارد کمتر به‌صورت آماری بررسی شده‌اند. مطالعه‌ی حاضر با استفاده از داده‌های مبادلات ایران، ترکیه و سایر کشورها (1390 1396) و روش تفاضل در تفاضل با اثرات ثابت، اثر این توافق را بر سهم بازار ترکیه در ایران و نیز، مبادلات غیررسمی بین دو کشور ارزیابی می‌نماید. نتایج نشان می‌دهد، در اثر توافق ترجیحی سهم بازار کالاهای ترجیحی ترک نسبت به سایر کالاهای ترک و نسبت به مبادلات با سایر کشورها به ترتیب 10% و 35% افزایش یافته است. این نتایج نسبت به انتخاب گروه‌های مختلف کنترلی، تصریح‌های مختلف (اثرات ثابت، حداقل مربعات) و فروض مختلف نسبت به واریانس (واریانس ناهمسانی، خوشه‌بندی) مستحکم است. نتایج مطالعه‌ی حاضر اثر معناداری بر کاهش حجم تجارت غیررسمی (قاچاق) بین دو کشور نشان نمی‌دهد. همچنین، با استفاده از مدل لاجیت، نشان داده می‌شود سیاست‌گذار برای انتخاب لیست ترجیحی دو فاکتور بهبود رابطه‌ی مبادله و کاهش حجم تجارت غیررسمی را در نظر داشته‌است. برای بهبود رابطه مبادله از شاخص «حجم واردات» استفاده شده است. زیرا هرچه‌ این حجم بزرگتر باشد، کشش قیمتی صادرات نسبت به تعرفه‌های وارداتی در مقصد بیشتر است. نتایج نشان می‌دهند نسبت شانس (odds ratio) قرار گرفتن در لیست ترجیحی به‌ازای هر یک‌درصد حجم بالاتر از واردات و قاچاق در سال‌های قبل از توافق، به ترتیب، 170% و 200% افزایش می‌یابد.

The Impact of IranTurkey Trade Agreement on Legal and Illegal Trade

The IranTurkey trade agreement in 2015 has widely been under discussion. However, its statistical outcomes are less investigated. This study aims to evaluate the impact of this trade policy on legal and illegal trade between the two countries. We use productlevel trade data, from 2011 to 2017. We incorporate the differenceindifference methodology and control for productcountry fixed effects at 6 digits of HS codes. Results indicate that the policy has raised the market shares of preferential Turkish products in Iran. The rise is 10% compared to nonpreferential Turkish goods and 35% compared to the same goods exported from other countries. Furthermore, we do not find any robust evidence on the reduction of smuggling, in contrast to what was expected from this agreement.  Finally, we use a logit model to analyze factors which may explain the policymakers’ choice of preferred goods. Results indicate that the odds ratio of being chosen as a preferred product increases, respectively, by 170% and 200 %, if the size of legal and illegal trade increases by 1%. Trade volume is considered as a proxy for terms of trade.  JEL Classification: F1, F13, F14, F15, F53