عوامل رقابت‏جویی و رابطه آن با پیشرفت تحصیلی

پژوهش حاضر به ‏منظور تفکیک انگیزه‏ها و عوامل رقابت‏جویی به‏روش روان‏سنجی، صورت گرفته است. آزمودنی‌های پژوهش شامل 400 دانش‏آموز دختر و پسر (سن 18-14) دبیرستان‌های دولتی شهر تهران به تعداد مساوی از هر دو جنس به‏روش تصادفی انتخاب شدند. نتایج حاصل از اجرای پرسشنامه رقابت‏جویی فرانکن (1995) در هر دو گروه، به‏صورت مجزا مورد تحلیل عاملی قرار گرفت. در استخراج عامل‌ها از روش مولفه‏های اصلی، و در چرخش عامل‌ها از روش‌های متعامد و متمایل استفاده شد. نتایج تحلیل عاملی مجزا، به استخراج و چرخش هفت عامل با ارزش ویژه بزرگ‏تر از 1 در گروه پسران، و شش عامل در گروه دختران منجر شد. در گروه پسران سه عامل، و در گروه دختران چهار عامل، قابل تفسیر و معنادار تشخیص داده شدند. دو گروه در دو عامل از عامل‌های به‏دست آمده مشترک و مشابه‏اند، که این عامل‌ها تحت عناوین «اشتیاق به برنده شدن» و «انگیزش برای تلاش و کوشش در رقابت» نام‏گذاری شده‏اند. بین عامل اخیر و پیشرفت تحصیلی، در هر دو گروه، همبستگی مثبت معنادار (پسران 01/0p < و دختران 05/0p < ) وجود داشت. اما، بین عامل مربوط به «اشتیاق به برنده شدن» و پیشرفت تحصیلی رابطه معناداری وجود نداشت. در گروه پسران عامل دیگری با نام «خشنودی ناشی از عمل کردن به‏نحو احسن»، و در گروه دختران دو عامل دیگر تحت عناوین «خشنودی ناشی از حصول بهبود در عملکرد» و «ترجیح دادن تکالیف دشوار» به‏دست آمد. بنابراین، از نظر تشکیل عوامل رقابت‏جویی، بین دو گروه برخی تفاوت‌ها و شباهت‌ها مشاهده شد. در مجموع، نتایج به‏دست آمده مویّد یافته‏های پژوهش‌های گذشته در مورد عوامل رقابت‏جویی است.