واکاوی مبانی و اهداف برنامه درسی آموزش مهارت‌های تفکر خلاق و انتقادی در دوره ابتدایی

پژوهش حاضر با هدف استخراج مبانی و اهداف برنامه درسی آموزش مهارت‌های تفکر خلاق و انتقادی در دوره ابتدایی نظام آموزشی ایران انجام شد. به‌منظور انجام این پژوهش از رویکرد کیفی و روش تحلیل محتوای قراردادی بهره گرفته شد. مشارکت‌کنندگان پژوهش شامل 12 نفر از صاحب‌نظران رشته‏های برنامه‌ریزی درسی، فلسفه تعلیم و تربیت و روان‏شناسی بودند که با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. ابزار مورداستفاده، مصاحبه نیمه ساختاریافته بود. طبق یافته‌های پژوهش ابتدا مبانی برنامه درسی آموزش مهارت‌های تفکر (خلاق و انتقادی) موردبررسی قرار گرفت که به سه بخش مبانی فلسفی و ارزشی، مبانی روان‌شناختی و مبانی جامعه‌شناختی تقسیم گردید. در بخش مبانی فلسفی و ارزشی، مقوله‌های اصلی تاکید بر تربیت رسمی و عمومی، تاکید بر ارزش‌های تفکر و تاکید بر شایستگی‌های تفکر بودند. مقوله‌های اصلی استخراج‌شده برای مبانی روان‌شناختی، تاکید بر بعد خردورزی، کاربست بعد عاطفی، اجتماعی و توجه به مشارکت و همکاری بودند. درنهایت مقوله‌های اصلی انتخاب‌شده برای مبانی جامعه‌شناختی عبارت بود از کل‌نگری، نقد اجتماعی و خودانتقادی. برای اهداف مناسب آموزش تفکر خلاق و انتقادی بر اساس نظر صاحب‌نظران دو مقوله اصلی مهارت‌های درون فردی و مهارت‌های برون فردی انتخاب شد. در مقوله مهارت‌های درون فردی اصولی مانند مهارت‌های تکنیکی، مهارت‌های حل مسئله و مهارت‌های اخلاقی و در مقوله مهارت‌های برون فردی اصول کفایت‌های هیجانی، کفایت‌های شناختی و کفایت‌های اجتماعی استخراج گردید.

analysis of the basics and curriculum of teaching creative and critical thinking skills in elementary school

the aim of this study was to extract the basics and objectives of the curriculum for teaching creative and critical thinking skills in the elementary course of the iranian educational system. in order to conduct this research, a qualitative approach and contractual content analysis method were used. the participants of the study were 12 experts in the fields of curriculum planning, philosophy of education and psychology who were selected by purposive sampling. the instrument used was a semi-structured interview. according to the research findings, first the basics of the thinking skills training curriculum (creative and critical) were examined, which were divided into three sections: philosophical and value basics, psychological basics, and sociological basics. in the section on philosophical and value principles, the main categories were the emphasis on formal and public education, the emphasis on the values of thinking, and the emphasis on the merits of thinking. the main categories extracted for psychological foundations were emphasis on rationality, application of emotional and social dimensions, and attention to participation and cooperation. finally, the main categories selected for the sociological foundations were scrutiny, social critique, and self-criticism. for the appropriate purposes of teaching creative and critical thinking, based on the opinion of experts, two main categories of intrapersonal skills and extrapersonal skills were selected. in the category of intrapersonal skills, principles such as technical skills, problem-solving skills and moral skills, and in the category of extrapersonal skills, the principles of emotional competence, cognitive competence and social competence are extracted.