تاملی بر قواعدِ حاکم بر کشف جرم از منظر قانون آئین دادرسی کیفری و اسناد بین المللی

زمینه و هدف: کشف جرم تاثیر به‌سزایی در کاهش جرم دارد؛ زیرا ایجاد انگیزه برای قربانیان اصلی (بزه‌دیده) و تبعی جرم (جامعه‌)، امری است که جز با تحلیل راهکارهای علمی و قانونی تجربه نشده در سطح جهانی محقق نمی‌گردد. مهم‌ترین محمل قانونی برای یافتن رویکرد هر نظام عدالت کیفری در قبال پدیده کشف جرم را می‌توان در سیاست کیفری تقنینیِ شکلی آن مشاهده نمود. البته جدای از قانون آیین دادرسی کیفری به‌عنوان مقرره عام، در برخی قوانین خاص نیز، مقرره‌هایی به‌منظور تعیین فرآیند رسیدگی کشف جرم به چشم می‌خورد که مجموع این دو را می‌توان سیاست کیفریِ شکلی آن نظام کیفری در قبال فرآیند کشف جرم تلقی نمود. بدین ترتیب، هدف از این پژوهش عبارت است از: بررسی لزوم رعایت حقوق بشر و حقوق شهروندی افراد در فرآیند کشف جرم مانند حق برخورداری از وکیل، حق سکوت و ممنوعیت بازداشت خودسرانه.روش: روش بررسی حاضر به‌صورت توصیفی- تحلیلی و کتابخانه‌ای است. یافته‌ها و نتایج: سیاست‌گذار کیفری ایران، در مواد 2 الی 7 قانون آیین دادرسی کیفری، به تبیین قواعد عام در فرآیند دادرسی کیفری ازجمله در مرحله کشف جرم پرداخته است که از مهم‌ترین آنها می‌توان به اصولی همچون قانونمندی، برابری افراد در مقابل قانون، پاسداشت اصل برائت و همچنین رعایت حقوق شهروندیِ افراد اشاره کرد. افزون براین، مسائل مهمی همچون توسل به رویه‌های مبتنی بر دام‌گستری، اتّخاذ رویکردهای منتهی به شکنجه و همچنین نقض حقوق شهروندی افراد، کماکان پیش روی اجرای کارآمد و حقوق بشرمدارانه فرآیند کشف جرم در سیاست آئین دادرسی کیفری ایران وجود دارد، بنابراین اتّخاذ راهبردهایی در سطوح متفاوتِ تقنینی و قضایی به‌منظور پاسخ‌دهی اصولی به آنها مهم به نظر می‌رسد. در این تحقیق مهم‌ترین موارد ازجمله حق داشتن وکیل، حق سکوت متهم و منع بازداشت خودسرانه در مرحله کشف جرم بررسی شده است.

Reflections on the rules governing the detection of a crime from the perspective of the Code of Criminal Procedure and international instruments

Background and Aim: The most important legal basis for finding the approach of any criminal justice system to the phenomenon of crime detection can be seen in its formal legislative criminal policy. Of course, apart from the Code of Criminal Procedure as a general rule, in some special laws, there are provisions to determine the process of criminal investigation, the sum of which can be considered the formal criminal policy of the penal system in relation to the criminal investigation process. Thus, the purpose of this study is to investigate the need to respect human rights and citizenship rights of individuals in the process of crime detection, such as the right to a lawyer, the right to remain silent and the prohibition of arbitrary detention.Method: The method of the present study is descriptive-analytical and library.Findings and Results: In order to carry out the crime detection process efficiently, it is necessary to observe various human rights considerations such as the right of silence of the accused, having a lawyer and the prohibition of arbitrary detention by judicial officers. In Articles 2 to 7 of the Code of Criminal Procedure, the Iranian criminal policymaker has explained the general rules in the criminal procedure process, including the crime detection stage, the most important of which are principles such as legality, equality of persons before the law, protection of the principle of innocence and Observance of individual citizenship rights pointed out. Therefore,