نقش کانی‌شناسی و اجزاء تخریبی بر روند دیاژنز و تاثیر آن بر تکامل سیستم منافذ و کنترل کیفیت مخزنی در ماسه‌سنگ‌های کم تراوای حوضه مغان

سازندهای تخریبی اجاق قشلاق و زیور، به‌عنوان سنگ مخزن حوضه مغان، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند. رخساره‌های ماسه‌سنگی این سازندها به‌عنوان نمونه منحصر به‌فرد از مخازن نامتعارف (ماسه‌سنگ‌های کم‌تراوا) در ایران هستند که با توجه به مشخصه‌های بافتی و دیاژنزی موثر بر سیستم منافذ آنها، دارای تولید ناپایدار، همراه با افت فشار هستند. در این مطالعه، مشخصه‌های سنگ‌شناسی و رسوبی این سازندها با تلفیق نتایج توصیف مغزه، مطالعات پتروگرافی، تصاویر میکروسکوپ الکترونی همراه با داده‌های تخلخل و تراوایی مغزه به‌دست آمده از برش‌های سطحی و چاه بررسی گردید. نتایج نشان می‌دهد که بلوغ کانی‌شناسی پایین این ماسه‌سنگ‌ها که عمدتا دارای خرده‌سنگ‌های آتشفشانی و فلدسپات هستند نقش مهمی در تغییر و تکامل سیستم منافذ طی تاریخچه دیاژنزی آنها داشته است. در واقع حضور خرده‌سنگ‌های آتشفشانی به‌عنوان اجزاء تراکم‌پذیر، عامل موثری در کاهش تخلخل این ماسه‌سنگ‌ها طی تدفین و تراکم آنهاست. همچنین دگرسانی این اجزاء در کنار فلدسپات‌ها منجر به گسترش انواع رس‌های دیاژنزی شده است که این رس‌ها هم به‌عنوان سیمان درون منافذ عمل نموده‌اند و هم در گسترش ریزتخلخل‌ها درون سیستم منافذ نقش به‌سزایی داشته‌اند. فرآیند انحلال نیز با گسترش محدود منجر به توسعه تخلخل‌های انحلالی مجزا شده است. در مجموع تاثیر متقابل سه عامل تراکم، رس‌های دیاژنزی و انحلال در تقابل با کانی‌شناسی، نقش موثری در توسعه سیستم منافذ و کیفیت مخزنی ماسه‌سنگ‌های حوضه مغان داشته است که در نتیجه آن ماسه‌سنگ‌های کم تراوا با بافت متراکم و سیستم منافذ با ارتباط ضعیف متشکل از تخلخل‌های انحلالی مجزا و ریزتخلخل‌ها توسعه یافته است. از این رو ماسه‌سنگ‌های این حوضه با توجه به مقادیر تخلخل کم تا زیاد و تراوایی کم (عمدتاً کمتر از md 0.1)، قابل مقایسه با ماسه‌سنگ‌های کم تراوا در سایر نقاط جهان مانند حوضه پرت استرالیا بوده و در گروه مخازن ماسه‌سنگی نامتعارف قرار می‌گیرند.

The Role of Mineralogy and Clastic Components on Diagenesis and Its Effect on the Evolution of the Pore System and Controlling the Reservoir Quality in Tight Sandstones of Moghan Basin

The siliciclastic formations of Ojagheshlaq and Zeivar, as the reservoir rock of Moghan basin are of special importance. The sandstone facies of these formations are a unique example of unconventional reservoirs (tight sandstones) in Iran, which due to the textural and diagenetic characteristics affecting their pore system, have unstable production with pressure drop. In this study, the lithological and sedimentary characteristics of these formations were investigated by combining the results of core description, petrographic studies, scanning electron microscope images along with porosity and permeability data of the core obtained from outcrops and wells. The results show that the low mineralogical maturity of these sandstones, which mainly contain volcanic lithics and feldspar, has played an important role on modification and evolution of the pore system during their diagenetic history. In fact, the presence of volcanic lithics as compressible components is an effective factor in reducing the porosity of these sandstones during burial and compaction. Also, the alteration of these components along with feldspars has led to the formation of various diagenetic clays that have acted as cement inside the pores and have played an important role in developing micropores within the pore system. The dissolution process has also led to the development of isolated dissolution pores with limited expansion. In general, the interaction of three factors of compaction, diagenetic clays and dissolution in contrast to mineralogy, has played an effective role in the development of pore system and reservoir quality of Moghan basin sandstones, as a result of which tight sandstones with a compacted texture and pore system with a poor connection consisting of isolated dissolution pore types and micropores have been developed.