بررسی اثرات تنش اسمزی بر برخی از خصوصیات رشد گیاهچه‌ای در مرحله جوانه‌زنی برنج

به‌منظور بررسی اثر تنش خشکی در مرحله جوانه‌‌زنی، آزمایشی به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال 1395 در موسسه تحقیقات برنج کشور در رشت انجام گرفت. عامل‌‌های مورد مطالعه شامل تنش خشکی ناشی از پلی‌اتیلن گلیکول 6000 (0، 5-  و 15– بار)  و سه رقم برنج هاشمی، طارم و خزر و 14 لاین موتانت حاصل از آنها بودند. صفات اندازه‌گیری ‌شده شامل طول و وزن خشک ریشه‌چه‌ و ساقه‌چه بود. نتایج نشان داد که اثر تنش خشکی، ژنوتیپ و اثر متقابل تنش در ژنوتیپ بر تمام صفات معنی‌دار بود. با افزایش تنش، میانگین کلیه صفات کاهش یافت. درصد کاهش طول ریشه‌چه (به‌ترتیب 45 و 25 درصد) و طول ساقه‌چه (به‌ترتیب 36 و 21 درصد) تحت هر دو شرایط تنش 5- و 15– بار، نسبت به سایر صفات بیشتر بود، که نشان‌ می‌دهد از آنها می‌توان به‌عنوان معیارهایی برای ارزیابی تحمل به خشکی استفاده کرد. در شرایط عدم تنش و تنش (5- و 15- بار)، ژنوتیپ 5 (tm6-b-7-1) با مقادیر 15.13، 14.00 و 12.38 سانتی‌متر دارای بیشترین طول ساقه‌چه بود. بیشترین میزان وزن خشک ریشه‌چه (به‌ترتیب برابر با 0.0119، 0.0107 و 0.0089 گرم) در شاهد و سطوح تنش‌ 5- و 15- بار مربوط به ژنوتیپ 12 (hm5-300-3-1) بود. از نظر شاخص تنش نیز ژنوتیپ‌های 5 و 6 (tm6-b-19-2) متحمل به خشکی بودند. در مجموع، لاین‌های موتانت 5 و 12 (hm5-300-3-1) متحمل به خشکی و ارقام خزر، هاشمی و طارم حساس به آن بودند. بنابراین لاین‌های‌ موتانت 5 و 12، ژنوتیپ‌هایی مناسب برای معرفی به‌عنوان رقم متحمل و یا برای استفاده در تحقیقات تحمل به خشکی بودند.