سیر تکوین علم تاریخ‌ نویسی در ایران (گذر از تاریخ‌نویسی سنتی به مدرن در ایران دوره اسلامی)

شروع حکومت‌های مستقل در ایران بعد از اسلام، تالیف آثار تاریخ نگارانه ی سلسله‌ای و محلی به زبان فارسی را به دنبال خود داشت. این آثار که بیشتر با هدف مشروعیت بخشی به خاندان حاکم و یک کنش سیاسی بود موجب یک پروسه در تاریخ سیاسی ایران تحت عنوان تاریخ سنتی شد. این نوع تاریخ‌نگاری متاثر از تاریخ‌نگاری عربی – اسلامی بر قرآن، ایام العرب و اسرائیلیات مبتنی بود. گفتمان غالب این دوره طولانی در ایران عبرت‌آموزی و مشروعیت بخشی بود. بعد از این دوره مقدمات تاریخ‌نگاری مدرن از زمان آشنایی ایرانیان با روش‌های تحقیق اروپایی در دوره قاجار آغاز شد. درنتیجه شکست ایرانیان از روسیه، توجه شماری از ایرانیان به رمز ترقی غرب جلب شد. با تاسیس دارالفنون در 1268ق. و سپس بعدها گشایش مدرسه‌ی علوم سیاسی در 1317ق. و تدریس تاریخ در این دو مدرسه، عامل آشنایی با تاریخ‌نگاری غربی شد. و این‌گونه تاریخ‌نگاری مدرن در ایران پا به عرصه ظهور نهاد که گفتمان غالب آن مردم‌گرایی بود. در این پژوهش سعی می شود با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی به روند گذار تاریخ‌نگاری در ایران از سنتی به مدرن را مورد بررسی قرار داده و سپس بینش و گفتمان غالب این مسیر طی شده‌ی تاریخ در امروز را مورد توجه قرار بدهیم.

evolution of the science of history writing in persian in iran (transition from traditional to modern historiography in iran islamic period)

the beginning of independent governments in post-islamic iran was followed by the writing of dynastic and local historiographical works in persian. these works, which were mostly aimed at legitimizing the ruling family and a political action, led to a process in iranian political history called traditional history. this type of historiography influenced by arabic-islamic historiography was based on the qur'an, the days of the arabs, and the israelites. the dominant discourse of this long period in iran was instructive and legitimizing. after this period, the basics of modern historiography began from the time of iranians' acquaintance with european research methods in the qajar period. as a result of the defeat of the iranians from russia, a number of iranians turned their attention to the secret of the west's progress. with the establishment of the academy of arts in 1852 ah. and then later the opening of the school of political science in 1899 ah. and teaching history in these two schools became familiar with western historiography. and this kind of modern historiography emerged in iran, where the dominant discourse was populism. in this research, we try to use the descriptive-analytical method to examine the transition of historiography in iran from traditional to modern, and then to consider the dominant insights and discourse of this path of history today.