تحلیل بینامتنی ابیات شاھنامہ در تاریخ جھانگشا (خوارزمشاھیان)

اشعار شاھنامہ فردوسی ھموارہ در آثار صاحبان قلم موردتوجہ و عنایت بودہ است۔ دراین میان، جوینی نویسندہ متعھد و میھن دوست قرن ھفتم ھجری، در جلد اول (تاریخ مغول) سی وپنج بیت از ابیات شاھنامہ را در جای جای متن تاریخ جھانگشا بہ کار بردہ است و در جلد دوم (تاریخ خوارزمشاھیان) سی ودو بیت از گنجینہ ھنر آفریدگار حماسہ بیان داشتہ است۔ او با گزینش آگاھانہ ابیات شاھنامہ بہ رعایت تناسب با نثر استوارش نظر داشتہ و از طرفی روح وطن پرستی فردوسی را با تعھد و عشق خود نسبت بہ میھنش تلفیق کردہ است۔ ابیات شاھنامہ در تاریخ جھانگشا تنھا جنبہ توصیفی ندارند و تعمیم کامل آن بر نقش تمام ابیات درست نمی باشد۔ در جلد دوم (تاریخ خوارزمشاھیان جوینی) گزینش ابیات بہ گونہ ای است کہ خوانندہ عملکرد شخصیت ھای شاھنامہ و تاریخ جھانگشا را ھمسو و دریک جھت می بیند و جوینی بہ واسطہ ابیات شاھنامہ، شخصیت ھای ’’ھمکرد‘‘ یا ’’ھم کنش‘‘ را برای بارز کردن شخصیت ھای تاریخی و اعمال آنان بہ کار بردہ است۔دراین پژوھش برآنیم تا با شرح مختصر و کوتاہ رخدادھای تاریخی، ارتباط خاص آنھا را با ابیات شاھنامہ بررسی کنیم و تعمیم کامل جنبہ توصیفی ابیات را کہ در اکثر مقالات بہ آن پرداختہ اند را رد کنیم۔ زیرا اگرچہ گاھی، ظاھرا ابیات بر جنبہ توصیفی تاکید دارند اما زیرساخت مفھومی ابیات در رابطہ با شرح واقعہ، بسیار ژرف تر است و وقایع درعکس العمل ورفتاری واحد بہ یکدیگر پیوند می خورند۔