با لندگی شاهنامه در دوران حکومت صفوی

جستار حاضر، کنکاشی تطبیقی درباب تبیین نمونه هایی از تاثیر شاهنامه فردوسی توسی در دوره صفویان با تاکید بر هویت جویی ایرانی و زبان پارسی بر مبنای توالی تاریخی شاهنامه است. پس از سقوط ساسانیان ، توجه به شاهنامه و رواج فرهنگ و هویت ناشی از آن سیر نزولی یافت. لذا این پرسش مطرح گشت که در دوران حکومت دود مان « صفوی» بر ایران زمین ، چگونه سیر مذکور به صورت ارتقاعی گسترش یافت. ؟ اهداف مقاله ، شامل: بررسی و شناخت شاخصه های هویت ترکیبی ایرانی اسلامی ( شیعی) دوران صفویه، دستیابی به عوامل تاثیرگذار شاهنامه بر نوع شاخصه های هویتی ایرانیان پس از تشرف به دین مبین اسلام است. در این نوشتار، ضمن معرفی اوصاف اجتماعی دوران حاکمیت صفوی ها ، عملکرد در سطح ملی جهت ایجاد احیاء هویت ایرانی با رویکرد پیوند سنن باستانی ، ملی، اسلامی ( شیعی) بررسی شده است . انعکاس هویت جویی ایرانی زبان پارسی ، تعامل شاهنامه در هویت یابی مذکور، از مسائل قابل توجهی است که تحولی شگرف در این دوره پدید آورد. در راستای تحقیق و تجزیه موارد فوق، گسترش اسامی شاهنامه ای در دوره حکومت خاندان صفوی مد نظر قرار گرفت و نمودار گردید که علاوه بر نماد ها، القاب، طی دوران مذکور، پنج گروه اسامی، حاوی ریشه و فرهنگ اسامی شاهنامه ای را می توان چنین بیان و عرضه کرد. گروه یک : اسامی اصیل پارسی و شاهنامه ای ، همانند: سام رستم جمشید و...،گروه دو: اسامی شاهنامه ای ، ترکی همانند : رستم بیگ فرنگیس بیگم جم بی رستم پاشا – شاهسون و... ، گروه سه: اسامی شاهنامه ای،ترکی، اسلامی همانند: الله وردی – شاه نظر بهرام علی شاهورودی شاهقلی و... ، گروه چهار : اسامی شاهنامه ای ، شیعی،همانند: رستم علی شاه حسین شاهورودی شاهقلی و ...گروه پنج : اسامی شاهنامه ای ، عربی ، غیرشیعی ، همانند : فرخ سلطان عادل شاه سلیم سلطان سلیم ، و... جذا بیت و گسترش اسامی مذکور ، نشانه توجه و علاقه مردمی و زنده تر شدن شاهنامه ، حماسه ملی ایرانیان پارسی گوی در دوره حکومت صفویان است . در تحلیل و نتیجه گیری مشاهده گردید که اسامی شاهنامه ای علاوه بر ایران زمین ، در سرزمین هایی به وسعت، مرزهای امپراتوری عثمانی شبه جزیره بالکان آسیای صغیر شبه قاره هند ( هندوستان – پاکستان بنگلادش ...) ماوراءالنهر و حتی به شکل ها ، اصوات ،لفظ های گوناگون، به نوعی در برخی از کشورهای شمال آفریقا و مناطقی از اروپا نیز نفوذ و رواج داشته است.