بازیابی معنا از طریق تنش عاطفه‌زا در روایت «زال و رودابه» شاهنامه فردوسی؛ تحلیلی بر اساس نشانه‌معناشناسی گفتمانی

یکی از جریان‏های معناساز در نشانه‏معناشناسی گفتمانی تنش است. تنش، جریان روایی را از روال منطقی خود خارج می‌کند و کنشگران اصلی را در جهت رفع آن به عکس‏العمل وامی‏دارد، اما گاهی تنش‏ها از طریق برانگیختن عواطف کنشگران اصلی، معنا را که به‌دلیل تنش رو به اضمحلال است بازیابی می‏کند. در این مقاله، با برگزیدن نام تنش عاطفه‏زا برای این پدیده، روایت «زال و رودابه» شاهنامۀ فردوسی را از این منظر بررسی‏کردیم. هدف اصلی پژوهش، بررسی نمود انواع تنش‏های عاطفه‏زا در این روایت و تاثیر آن بر سیر روایت و بازیابی معنایی است. پس از شناسایی تنش‏های عاطفه‏زا در متن روایت، سعی کردیم از طریق بررسی عملکرد کنشگران داستان در قبال آن‏ها، ردی از تاثیر عاطفی این تنش‏ها بر عملکرد شخصیت‏ها بیابیم. مشخص شد که شروع روایت با تنش تولد فرزند برخلاف هنجارها، کنشگر اصلی یعنی سام را به عکس‏العمل وامی‏دارد و حوادث پیش‏آمدۀ بعدی نیز در اثر همین کنش اولیه در طرد فرزند است. مهم‏ترین تنش از میانه تا انتهای داستان نیز گرفتار شدن زال در عشق ممنوعۀ رودابه است. هر یک از این تنش‏ها می‏تواند پیشرفت جریان روایت را مختل کند، اما برانگیخته شدن عواطف و احساسات در اثر تنش‏ها مانع از فروپاشی جریان روایی می‏شود و آن را به سمت‌ رفع تنش و تداوم حکایت سوق می‏دهد. همچنین با شناسایی روابط تنشی که یا بیرونی، شناختی و کمی و یا درونی، عاطفی و کیفی هستند، هم‌بستگی این دو نوع رابطه را در چگونگی شکل‏گیری معنا و ارزش معنایی واکاوی کردیم.

meaning retrieval through emotion-making tension in the zal & roudabeh narrative of ferdowsi’s shahnameh; a discourse-semiotic analysis

one of the meaning-making phenomena in the perspective of discourse semiotics is tension. the tension takes the narrative flow out of its logical path and prompts the main actors to react in order to resolve this tension and get out of the crisis and challenge. but sometimes, the tension arouses the feelings and emotions of the main actors and thus recovers the meaning, which is decomposing due to the tension. this paper calls this phenomenon as emotion-making tension and analyzes the story of “zal and roudabe” from ferdowsi’s shahnameh in order to explore such tensions. the main goal of the present research is to detect different emotion-making tensions and their impact on the procession of the narration and meaning retrieval. having established the emotion-making tensions in the narrative, we tried to trace the emotional impact of these tensions on the performance of the characters. the analysis revealed that the story begins with a tension, namely the birth of an abnormal child, which pushes the main actor (sam) toward a reaction and the subsequent incidents are also the result of this very initial action by sam in abandoning his child. the most important tension from the middle to the end of the story is the engagement of zal in the forbidden love of roudabeh. we tried to identify the tension relations which are either external, cognitive and quantitative or internal, affective and qualitative. the cooperation of these relations in the formation of meaning and semantic value was investigated in the narrative.