روایت شهر در ژئوکریتیک؛ مطالعه موردی رمان رهش

بازنمایی شهر و فضاهای شهری در ادبیات ازجمله موضوعات مورد توجه در روایت داستانی است که موجب شکل‌ گیری رویکردی در مطالعات ادبیات تطبیقی به نام ژئوکریتیک شده است. این رویکرد که در ایران به نقد جغرافیایی مشهور شده، در بخش‌هایی از نظریه خود بر بازنمایی تاریخی، جغرافیایی و هویتی شهر در داستان و آثار هنری متمرکز است. ژئوکریتیک در نخستین مرحله از پیدایش نظریه خود، چگونگی شکل ‌گیری انواع فضا را در آثار ادبی بررسی می‌نماید تا به کمک آن بتواند فاصله میان تصویر شهر آرمانی با تصور شهر واقعی را بازنمایی‌کند. در پژوهش حاضر با نگاه به این رویکرد، رمان رهش نوشته رضا امیرخانی بازخوانی شده است تا چگونگی بازنمایی شهر و فضاهای شهری و تاثیر آن بر مناسبات انسانی مشخص شود. بر همین اساس می‌توان گفت روایت این رمان از نوع بومی حسی با روایتی تک‌صداست که موجب جلوگیری از حضور صداهای دیگر در متن شده است و همچنین مفهوم کلان‌شهر در رمان را دچار چالش می‌کند. هدف شخصیت اصلی رمان، حفظ بخش‌هایی از فضاهای شهری ازجمله فضاهای سبز و فضاهای انسانی درون خانه به دلیل بیماری فرزندش است تا جایی که گاهی مخاطب احساس می‌کند وجود یک «دیگری» به نام بیماری، موجب شکل‌گیری نگاه شخصیت اصلی به این فضاها شده است. در همینراستا این مقاله درصدد تبیین کنش متقابل بین فضاهای موجود در کلانشهر تهران با تجربۀ زیستۀ شهروندان در چارچوب فضای رمان مورد مطالعه است.

narration of city in geocriticism: case study rahesh

representation of cities and urban spaces in literature is one of the topics of interest in storytelling that has led to the formation of an approach in comparative literature; called geocritics. this approach, which is called as “geographical critique” in iran, focuses in parts of its theory on the historical, geographical and identity representation of the city in fiction and works of art. in the first stage of the development of his theory, geocritics examines how different types of space are formed in literary works in order to be able to represent the distance between the image of an ideal city and the image of a real city. in the present study, looking at this approach, the novel rahesh written by reza amirkhani has been read to determine how the city and urban spaces are represented and its impact on human relations. accordingly, it can be said that the narration of this novel is of a native-sensory type with a monophonic narrative that has prevented the presence of other sounds in the text and also challenges the concept of metropolis in the novel. the main character of the novel aims to preserve parts of urban spaces such as green spaces and human spaces inside the house due to his child’s illness to the point that sometimes the audience feels the existence of another called disease, has formed the main character’s view of these spaces.