بینانشانه شناسی ابرپیرنگ مرگ - زندگی در اسطوره یمه/ جم با رمانهای معاصر فارسی (با تکیه بر رمانهای ملکوت، نوشدارو، حیرانی، فال خون، کلیدر و سالمرگی)

بن‏مایه‏های اسطوره‏ای به‌صورت ابرپی‌رنگ در ساختار داستان‏های مدرن، به‌ویژه‏ رمان، راه ‏یافته ‏است. «جاودانگی» (تقابل مرگ زندگی) یکی از برجسته‏ترین بن‏مایه‏های اسطوره‏ای حیات بشری است که در اساطیر هندی و ایرانی، داستان یمه/ جم برپایۀ این بن‏مایه اسطوره‏ای شکل گرفته است. از منظر نشانه‏شناسی ساختاری، روایت یمه/ جم براساس مربع‏ معناشناسی «مرگ»، «زندگی»، «نه مرگ» و «نه زندگی» ساخته شده ‏است. فرضیۀ پژوهش عبارت است از: ابرپی‌رنگ مرگ زندگی در رمان‏های معاصر فارسی برپایه روابط بینامتنی آن‌ها با اسطورۀ یمه/ جم نظام ‏یافته ‏است. در این پژوهش، ابتدا براساس رویکرد معناشناسی ساختاری گِرمس، مربع معنایی مرگ زندگی در هریک از رمان‌های مورد بررسی ارائه گردید و سپس روابط بینامتنی آن‌ با اسطوره یمه/ جم برمبنای نظریه‏های بینامتنیت واکاوی شد. نتیجۀ مطالعه نشان داد با توجه به دو روایت هندی و ایرانی از اسطوره یمه/ جم، دو نوع رویارویی با مرگ را می‏توان شناسایی کرد که این کلان‌روایت اسطوره‏ای رویارویی دوگانه با مرگ در کنش‏ شخصیت‏های رمان‏های معاصر فارسی نیز مشاهده می‏شود. ازاین‌رو برخی شخصیت‏های رمان‏هایی همچون سووشون، حیرانی و سالمرگی مانند یمه با کنش تسلیم و پذیرش مرگ در نظام حسی ادراکی به زندگی جاودانه دست می‌یابند؛ همچنین برخی دیگر از شخصیت‏های رمان ملکوت، فال خون و کلیدر همانند جم با کنشی ضدمرگ، برای رسیدن به حیات ابدی می‏کوشند، ولی درنهایت در نظام شوشی، مقهور مرگ می‏شوند.

intersemiotics study of death- life as the superplots in jamshid/ yama myth and the contemporary persian novels (based on the novels malakoot, nooshdaru, heirani, fal-e-khoon, kelidar, salmargi)

one of the most prominent mythological themes is the concept of immortality, which has entered the structure of modern stories, especially novels, as a masterplot. in indo-persian mythology, the story of yame / jam is based on the mythical theme. the yame / jam narrative is based on the semantic squares of death, life, no death and no life. in study, based on the hypothesis that the death / life superstar in contemporary persian novels is systematized based on their intertextual relationship with the myth of jam / yameh, first the semantic square of death / life of each novel is presented and then its intertextual relationship with the myth of jam / yameh has been studied based on the theory of intertextuality and discourse systems. the result of the study shows that according to the myth of yameh / jam, two types of confrontation with death in action, state and existence are the human subjects of contemporary persian novels. hence, some characters in novels such as suvshun, hirani, salmargi, such as yameh, surrender to death by passing from activism to moderable, and achieve eternal life in a sensory-perceptual system by perceiving the joy of death. but some other subjects of the novel kingdom, blood fortune-telling, and keydr, like jam, with an anti-death act, strive to reach eternal life, and in the process of state, they experience fear and anxiety, and finally, in the shushi system, they are subdued to death