بررسی شیوه تولید بیناگفتمانی در حکایت‌های مولانا از منظر تحلیل گفتمان انتقادی

درک هر گفتمان صرفاً فهم ساده‌ای از متن یا معنای آن نیست. هر متن درون بافت مشخصی تولید و درک می‌شود. در پژوهش حاضر، شیوۀ تولید گفتمان و روابط بیناگفتمانی در برخی از حکایت‌های مولانا از منظر تحلیل گفتمان انتقادی بررسی شده است. مسئلۀ اصلی پژوهش حاضر این است که در حکایت‏های مولانا مرز گفتمانی برداشته شده و از طریق رابطه‏ای دیالکتیکی، هر گفتمان در گفتمانی دیگر انعکاس یافته و سپس به عرصۀ انتقادی راه گشوده است. پرسش تحقیق عبارت است از: در چه شرایطی تعامل و تطابق صورت‏های بیانی و محتوایی منجر به تولید بیناگفتمانی در حکایت‏های مولانا می‏گردد. داده‏ها از حکایت‌های مثنوی و دیوان شمس گردآوری شده‌ است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که روابط بیناگفتمانی در تولید نظام گفتمانی مورد نظر مولانا در حکایت‌هایش چگونه قابل مشاهده و تبیین است. برمبنای تحلیل‌ها، شیوه‌های مختلف تولید روابط بیناگفتمانی از طریق تعامل صورت‌های بیانی و محتوایی در حکایت‌ها خلق می‌شود. مولانا در این حکایت‌ها از متن اصلی داستان فراتر می‌رود، مرز بین حکایت‌ها را فرومی‌ریزد و یک فضای بیناگفتمانی را از طریق انتقال گفتمانی در گفتمان دیگر خلق می‌کند تا مضامین عرفانی را در بافت موقعیتی مناسب به‌کار ‌ببرد. این بیناگفتمانی‌ها محصول گفتمان عرفانی مولانا است که در قالب ارجاع به کنشگر، ارجاع به رویداد مشابه، اشاره و یادآوری و انتقال استدلال‏های اصلی شکل گرفته‌ است. در این مقاله، ایدئولوژی و اندیشۀ مولانا در آفرینش حکایت‌ها بیش از پیش نمایان و هویت عرفانی او به‌خوبی بازنمایی شده است. مولانا با توانایی خارق‌العاده‌اش گفتمان‌های مختلف را در حکایت‌ها بازتولید و روابط بیناگفتمانی را منعکس کرده است.

Investigating The Method of Producing Interdiscoursive in Mowlana’s Anecdotes from The Perspective of Critical Discourse Analysis

Understanding any discourse is not just a simple understanding of the text or its meaning. In fact, each text is produced and understood within a specific context. The method of producing discourse and interdiscoursive relations in some of Mowlana’s anecdotes was examined from the perspective of critical discourse analysis. The main issue of the present study is to show how in Mowlana’s anecdotes the boundary of discourse is removed and through dialectical relations, each discourse is reflected in another discourse and then enters the critical arena, in order to answer the following question: Under what conditions do the interaction and adaptation of expressive and content forms lead to the production of interdiscourse in Mowlana’s anecdotes? The research method is analytical and data collection is librarybased, selected from poems in Masnavi and Divane Shams. Mowlana has used interdiscoursive relationships in various ways in different discourse contexts in the anecdotes. Analyzes show that different ways of producing interdiscoursive relationships are created through the interaction of expressive and content forms. Mowlana has gone beyond the main text of the story, blurred the boundary between the anecdotes, and used mystical themes in a discourse. In fact, these discourses are the product of Mowlana’s mystical discourse, which are created in the form of reference to the actor, reference to a similar event, reference and reminder, and transmission of the main arguments. The present article shows Mowlana’s ideology and thought in the creation of anecdotes more and more and reflects his mystical identity well.