بررسی طرح‌واره‌های ذهنی موجود در ضرب‌المثل‌های تهرانی (کتاب قند و نمک)

ضرب‌المثل‌ها در انعکاس فرهنگ و هویت فردی و اجتماعی یکی از مقوله‌های بااهمیت در مطالعات زبانی محسوب می‌شود. مردم هر جامعه و قومی از روش‌های گوناگون استفاده می‌کنند و منظور خود را در قالب ظرافت‌های فرهنگی و ادبی به گوش دیگران می‌رسانند. نظر به اهمیت طرح‌واره‌های تصوری در معنا‌شناسی شناختی، به‌عنوان یکی از مهم‌ترین سازوکارهای زبانی، و از آنجا که مطالعه و پژوهش چندانی درخصوص ضرب‌المثل‌ها و گویش‌های ایرانی صورت نگرفته است، ضرورت انجام این پژوهش را دوچندان می‌نمود. مسئلۀ پژوهش حاضر این است که تعداد فراوانی و نوع طرح‌واره‌های تصوری به‌کاررفته در ضرب‌المثل‌های تهرانی چیست و آیا ضرب‌المثل‌های فاقد طرح‌وارۀ ذهنی نیز در آن یافت می‌شود. هدف از این پژوهش که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده و از نوع کیفی است، بررسی طرح‌واره‌ای استعاره‌های موجود در پیکرۀ ضرب‌المثل‌های تهرانی برمبنای مدل طرح‌واره‌های تصوری ایوانز و گرین (2006) و در چارچوب معناشناسی شناختی است. جامعۀ آماری تحقیق شامل کتاب قند و نمک (همۀ ضرب‌المثل‌های تهرانی) است که به‌صورت نمونه‌گیری هدفمند، 2هزار ضرب‌المثل از این کتاب استخراج شده است. نتایج بررسی‌ها حاکی از آن است که انواع کلی طرح‌واره‌های تصوری، ازجمله طرح‌وارۀ حجمی، حرکتی، جهتی و طرح‌وارۀ قدرتی، در ضرب‌المثل‌های تهرانی یافت می‌شود؛ ولی مقدار فراوانی طرح‌وارۀ حجمی بیشتر از سایر طرح‌واره‌هاست که این امر خود ناشی از سبک زندگی شهری و نظام زندگی در شکل‌گیری این نوع از طرح‌واره‌های ذهنی و استعاره‌های مربوط به آن است.

Investigating Mental Schemas in Tehrani Proverbs(Book of GhandoNamak)

Proverbs in the reflection of culture and individual and social identity is one of the most important categories in language studies. People of every society and ethnicity use different methods and convey their meaning in the form of cultural and literary delicacies to others. Considering the importance of image schemas in cognitive semantics as one of the most important linguistic mechanisms and since little study and research has been done on Iranian proverbs and dialects, the need for this research was doubled. The question in this study is what is the frequency and type of imaginary schemas used in Tehrani proverbs and are there any proverbs without mental schemas? The purpose of this research, which is descriptiveanalytical and qualitative, is to investigate the schemas of metaphors in the body of Tehrani proverbs based on the Evans and Green’s schemas model (2006) according to cognitive semantics. The statistical population includes the book GhandoNamak (all Tehrani proverbs), in the form of purposeful sampling and contains 2000 proverbs. The results indicate that general types of image schemas such as containment, path, directional and force schemas are found in Tehrani proverbs, but containment schemas have the highest frequency compared to other schemas. Which is due to the urban lifestyle in the formation of this type of mental schemas and its metaphors.