بررسی اقتباس در روایت رساله‌الطیرهای فارسی و عربی از منظر پیوند نظریۀ کنش‌ گفتار جان سرل و بیش‌متنیت ژرار ژنت

رساله الطیرها متونی روایی هستند با محتوای عرفانی و زبان تمثیلی‌رمزی. مسلّم است که این دسته از متون با اندکی افزایش، کاهش، تغییر یا جابه‌جایی، تحت تاثیر یکدیگر تالیف شده اند. این مقاله درپی پاسخ به این پرسش است که از میان رساله الطیرهای فارسی و عربی، کدام وام‌دار دیگری است و از منظر روایت شناسی که علم بررسی کمینه روایت است، چگونه می توان به بررسی تاثیر و تاثّر این آثار پرداخت. این مقاله با تکیه بر رویکرد روایت شناسی از منظر نظریۀ کنش گفتار سرل و بیش متنیت ژنت، با روش تحلیلی توصیفی و ابزار کتابخانه ای به‌دنبال بررسی ارتباط میان متنی رساله الطیرهای فارسی و عربی است. فرض بر آن است که رابطۀ این متون بیش متنی است و راویان متاخر از راویان متقدم به‌طور آگاهانه تاثیر پذیرفته اند. برای بررسی این فرضیه ها، ابتدا این آثار به پی رفت و گزاره تجزیه و پس از آن، پی‌رفت های مشابه مشخص شد؛ سپس هر گزاره با علائم اختصاری به‌نمایش درآمد؛ درنهایت با مقایسۀ ساختار و محتوای گزاره های این پی رفت ها، شباهت ها و تفاوت‌های این رساله ها آشکار شد. نتایج حاکی است کاربرد بیش از حد گزاره های تصریحی و ترغیبی در این آثار در راستای تصریح و اظهار مطالب ارشادی یا ترغیب روایت شنو به مباحث تعلیمی است. با بررسی هفده پی رفت مشابه در این آثار به این نتیجه رسیدیم که جز قصیدۀ عینیه که پی رفت های مشابه بسیار اندکی با سایر رساله ها دارد، رساله الطیرهای ابن سینا و محمد غزالی با دو ساختار متفاوت، پیش متن فرض شده اند. رسالۀ احمد غزالی در مقایسه با رسالۀ محمد غزالی به طرح جزئیات بیشتری پرداخته‌است. رساله های چاچی، عین القضات، منطق الطیر و کشف الاسرار طرح کلی اثر را از رسالۀ محمد غزالی دریافت کرده اند؛ اما با ایجاد تغییراتی در پی رفت ها، اثر خویش را از تقلید کلی نجات داده و صاحب بدعت هایی در ساختار روایی آثارشان شده‌اند. رسالۀ سهروردی در قسمت های آغازین، بسیار شبیه رسالۀ ابن سیناست؛ اما سهروردی نیز با کاربرد پی رفت هایی متفاوت توانسته اثری خلق کند که در نوع خود بدیع است.

an investigation of borrworing in the narrative of persian & arabic risalat alteyrs from the perspective of link theory of john searle’s speech act and gerard genette’s hypertextuality

risalat alteyrs are narrative texts with the mystical content and the mystic allegory language that with little addition and removal, change and transposition are affected by each other. now among the risalat altayrs which one is borrowed from the other and in terms of narratology which is the sicence of minimum narration, how is it possible to investigate the effect and influence of these works? in this article, using the narratology approach from the perspective of of searle’s speech act and genette’s hypertextuality with analytical methodologydescritive and libererian libererian tools, we aim to investigate the intertexuality link of persian and arabic risalat altayrs. we believe these texts are hypertextuality and recent narrators were consciously affected from the previous ones. considering 17 similar sequence in these works, we found that except the ghasideh eyniyeh that has were few similar sequence with other risalats, ibnesina and mohammad ghazzali’s risalat alteyrs and mohammad ghazzali with two different structure are foretexts. ahmad ghazzali’s risalat alteyrs describe more details compared to mohammad ghazzali’s risalts. risalats of chachi, eynolghozat, manteghotayr & ‌kashfolasrar, have taken the general pattern from the risalat of mohammad ghazzali but with the changes in the sequence, have saved their works from general immitation and have some innovation in validity structure their works. the risalat of sohrevardi is so similar to the ibnsina’s in the first part, but sohrevardi used different sequences and was able to new work.