سویه های تفسیری روایت؛ از روایت مذهبی تا روایت شاعرانه

منظوم گردانی روایت های داستانی منثور همواره یکی از علایق شاعران فارسی زبان بوده است. یکی از مهم‌ترین جریان‌های منظوم گردانی روایات داستانی دینی در ایران که تاکنون هیچ توجهی به آن نشده، جریان منظوم گردانی روایت های داستانی عهد عتیق است. در این فرایند، افزوده‌هایی به روایت های منثور اصلی اضافه می شود. هدف اصلی در مقاله حاضر بررسی کارکرد این افزوده ها در بازروایت منظوم است. برای رسیدن به این هدف، الگوهای اضافه شدن این افزوده‌ها در سه نمونه از مهم ترین منظومه های برگرفته از عهد عتیق (موسی نامه و یوسف و زلیخا از شاهین شیرازی و عقیدت یصحق از ملا امینا) بررسی شده است. بدین منظور منظومۀ روایی با اصل آن‌ در کتاب مقدس تطبیق داده شده است. نتیجۀ بررسی حاکی از آن است که این افزوده‌ها براساس یکی از الگوهای تبیینی، توسعه‌ای  و متداعی به متن اضافه شده اند. در الگوی تبیینی، علت یک رویداد مبهم در حدود رویدادهای واقعی و گاهی فراواقعی بیان می شود. در الگوی توسعه‌ای، افزوده‌هایی نظیر تقدیر و همراهی خداوند با انبیا، خصوصیات جسمانی، ویژگی‌های روحانی و تیره‌بختی به متن افزوده می‌گردد. در الگوی متداعی، اغلب از تداعی میان یک جزء و کل مشابه آن استفاده می‌شود. با توجه به اینکه هر سه الگو در ضمایم تورات نیز به همین صورت کاربرد داشته است، بنابراین به احتمال قریب به یقین شاعران متاخر الگوهای مذکور را از این ضمایم اقتباس کرده‌اند. درنهایت باید گفت سویۀ اصلی همۀ این افزوده ها تفسیر روایت منثور با هدف اقناع و جهت دهی ذهنی مخاطب بوده است، نه فقط روایت خلاقانه و ادیبانۀ آن.

The interpretative approach of narrative; from religious to poetic narrative

Making verse of prose narrative story has been always one of the favorites of Persian language poets.One of the most important course of making verse of religious narrative story in Iran ,which has had no attention yet, is the course of making verse of old testament narratives story. In this process , some adjuncts are added to prose narratives. In this essay some of narrative poems have been adopted with their religious in Holy Writ to study the causality pattern of this adjunct. The survey result implies that the causality pattern of these adjunct imply the interpretive, expansive and associative patterns. In interpretation pattern the cause of one vague event is expressed around real and sometimes superfine events.In developmental pattern , some adjuncts like destiny and companionship of God with prophets , physical features , spiritual features and misery are added to context. In associative pattern the associate has used among a component and similar full one. All of these patterns eventually are used with the goal of interpretation of prose text and innovative and literate description. Given that all these three patterns have applied in appendices of Torah in the same way , so most likely for sure recent poets have adopted mentioned patterns from these appendices.