سیمای زمامداری اثربخش از منظر خواجه نظام‌الملک طوسی، امام محمد غزالی و نیکولو ماکیاولی (تحلیل مضمون سیاست‌نامه، نصیحت‌الملوک و شهریار)

پژوهش حاضر با هدف پاسخ دادن به این پرسش کلیدی که «مختصات زمامداری اثربخش از دیدگاه نظام الملک، غزالی و ماکیاولی چیست؟» انجام شد و به منظور یافتن پاسخ این پرسش و درک اینکه زمامداری اثربخش از دیدگاه این صاحبنظران عرصه حکمرانی، چه شباهت ها و تفاوت هایی دارد، مهمترین آثار ایشان در حوزه زمامداری، یعنی سیاست نامه، نصیحت الملوک و شهریار مد نظر قرار گرفت. بر مبنای روش تحقیق تطبیقی با رویکرد توصیفی متغیر محور و کاربرد تکنیک تحلیل مضمون، داده ها در قالب دو مضمون اصلی(ویژگی های فردی و رویکردهای مدیریتی) ساماندهی گردیدند. با عنایت به فضای حاکم بر هر منبع و شبکه مضامین احصاء شده و توجه به منظومه فکری هر یک از صاحبنظران، شاید بتوان سبک زمامداری مد نظر نظام الملک را « زمامداری معتدل » نامید که هم به دنیا و هم به آخرت و هم به اخلاق و هم به سیاست نگاهی توامان دارد. با بررسی مجموعه دغدغه های غزالی، شاید بتوان سبک مورد تاکید وی را « زمامداری وارسته » نام نهاد که بر صفات و نگرش متعالی حاکم بر پایه نگاهی آخرت اندیشانه و عرفانی تاکید دارد و سبک منتج از توصیه های ماکیاولی را نیز می توان در قالب « زمامداری مخرب یا زهرآگین » طبقه بندی کرد.

The Image of Effective Governance from the Perspective of Khajeh NizamalMulk Tusi, Imam Mohammad Ghazali and Niccolò Machiavelli (Analysis of the Content of the Siyasatnama, Nasihat alMolouk, and The Prince)

This study aims to answer the key question “What are the characteristics of effective governance from the perspective of Nizam alMulk, Ghazali and Machiavelli?” In order to find the answer to this question and to understand what similarities and differences are in effective governance from the point of view of these thinkers, their most important works in governance, namely Siyasatnama, Nasihat ol Molouk, and The Prince were studied. Using the comparativeresearch methodology based on a variablebased descriptive approach and the application of content analysis technique, the data were organized in the form of two main themes (individual characteristics and managerial approaches). Considering the prevailing notion of each source and network of themes, and paying attention to the intellectual system of each of the thinkers, the NizamalMulk’s desirable style of governance coined “Moderate Governance” which refers to the world, the hereafter, ethics, and politics in the same way and with balanced look. Examining alGhazali’s set of concerns, his style may be called Pious Governance, which emphasizes the transcendent traits and attitudes based on the hereafter and mystical view. The Machiavelli’s favorable style of governing can be described as “Destructive or Poisonous Governance”.